درگیری بین نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه مورد مناقشه قراباغ که در روزهای پایانی هفته گذشته شعله‌ور شد؛ تقریباً دو سال پس از جنگ در این منطقه یک بار دیگر نگرانی‌ها را در مورد افزایش خشونت‌ها افزایش داده است. در آخرین دور از این درگیری حداقل سه سرباز کشته شدند.
قراباغ کوهستانی منطقه‌ای با اکثریت جمعیتی ارمنی است، با این حال در سطح بین‌المللی به عنوان بخشی از حکومت باکو شناخته می‌شود. ارمنستان و جمهوری آذربایجان چندین و چند دهه بر سر این منطقه با هم جنگیده‌اند. آن‌ها بر سر این منطقه حتی به دنبال جنگ ۴۴ روزه اخیر نیز که در نهایت به نفع باکو تمام شد، به یک توافق رسمی صلح دست نیافته‌اند. ایروان چند ماه پیش شاهد تظاهرات گسترده‌ای بود که خواستار استعفای نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان شده بودند- که البته بخش مهمی از این اعتراضات به دلیل مدیریت نخست‌وزیر در مناقشه قراباغ بود.
در سال ۲۰۲۰، آذربایجان با حمایت نظامی ترکیه توانست بخشی از قراباغ کوهستانی را- علاوه بر مناطقی که در جریان درگیری قبلی در دهه ۱۹۹۰ از دست داده بود- تصرف کند. به عنوان بخشی از توافق آتش‌بس بین آذربایجان و ارمنستان که در نوامبر ۲۰۲۰ توسط ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به امضا رسید، قرار بر این شده بود که حدود ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح روسیه در منطقه باقی بمانند. آخرین درگیری‌ها بین طرفین اما در همان کریدور لاچین رخ داد- که نیروهای حافظ صلح روسیه بر آن نظارت دارند.
در روزهای پایانی هفته گذشته ارمنستان و باکو هرکدام دیگری را مورد اتهام و سرزنش قرار دادند و طرف مقابل را عامل آغاز حمله به مناطق تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسی عنوان کردند. وزارت دفاع روسیه اما به عنوان حافظ صلح منطقه اعلام کرد که اول بار نیروهای باکو آتش‌بس را نقض کرده‌اند. در کل با این که روسیه در جریان درگیری‌های ۲۰۲۰ از هیچ کدام از طرفین حمایت نکرد، اما این کشور از لحاظ تاریخی در این مناقشه اغلب از ارمنستان حمایت کرده است. اتحادیه اروپا خواستار پایان فوری مخاصمه از سوی طرفین شده است.
در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از ایجاد و افزایش تنش در منطقه وجود داشته- و به خصوص در ماه مارس، ارمنستان بارها و بارها آذربایجان را به نقض آتش‌بس متهم کرد. رهبران این کشورها در بهار امسال در بروکسل با میانجیگری رئیس شورای اتحادیه اروپا با هم دیدار کردند، اما مذاکرات رسمی صلح بین طرفین تاکنون دور از دسترس بوده- و هنوز هم دور از دسترس باقی مانده است. ارتش روسیه نیز البته در حال حاضر درگیر جنگ خود در اوکراین بوده- و به نظر می‌رسد خود را برای دور جدیدی از نبرد در جنوب آماده می‌کند. اتفاقی که احتمالاً می‌تواند اشتهای مسکو را برای دخالت بیشتر در قره‌باغ ناگورنو در صورت وقوع مجدد درگیری کاهش دهد.
در این میان، ترکیه هم‌چنان یک بازیکن کلیدی است. در هفته‌های اخیر، ارمنستان به دنبال عادی‌سازی روابط خود با ترکیه بوده– که به نظر می‌رسد تلاشی از این کشور در راستای برقراری ثبات در قفقاز جنوبی بوده است. مرزهای ارمنستان و ترکیه از زمان درگیری‌های دهه ۱۹۹۰ بسته بوده، ولی با این حال، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه تصریح می‌کند که هرگونه پیشرفت بیشتر در مذاکرات ایروان و آنکارا منوط به مذاکرات ارمنستان با باکو است.
در این میان باکو نیز به طریق دیگری از جنگ روسیه در اوکراین منتفع شده است: این که اتحادیه اروپا موافقت کرده که واردات گاز طبیعی خود را از این کشور تا سال ۲۰۲۷ دوبرابر کند، در کل می‌تواند در راستای جلوگیری از افزایش عرضه انرژی روسیه و به نفع آذربایجان ارزیابی شود. در واقع همان‌طور که گابریل گاوین در ماه مه در فارن‌پالیسی نوشت، این اتفاق می‌تواند پیامدهای زیادی در قره‌باغ داشته باشد که مهم‌ترینش وابستگی بروکسل به باکو- در زمینه تامین برخی از منابع خود- است./شفقنا/ فارن پالیسی
