در انتخابات ۲۰۲۳ میلادی، هم میزان سهم احزاب ترکیه از ۶۰۰ کرسی پارلمان این کشور مشخص خواهد شد و هم صاحب پست چهاردهمین ریاست جمهوری ترکیه برگزیده می شود. اما اینبار احتمالا برگزاری یک انتخابات سراسری یک روزه کفایت نمی کند و مردم ترکیه باید اندکی پس از برگزاری انتخابات، برای شرکت در رفراندوم نیز حاضر شوند. چرا که مخالفین اردوغان اعلام کرده اند که همه بلایای فعلی و دلایل اصلی بحران اقتصادی ترکیه زیر سر نظام ریاستی است و باید با برگزاری یک همه پرسی، نظام سیاسی و اجرایی کشور مجدداً تغییر کند.
البته این ایده طرفداران فراوانی دارد و ظاهراً کار برای اردوغان و شریک او دولت باغچلی (رهبر حزب پانترکیست حرکت ملی) بسیار دشوار شده است. با توجه به نظرسنجی های چندین موسسه معتبر ترکیه، برگزاری یک همه پرسی پس از پایان انتخابات آتی ترکیه اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
ائتلاف 6 حزب مخالف اردوغان در یک سال گذشته تبلیغ میدانی وسیعی انجام داده و کاری کرده که در فضای روانی جامعه، خشم علیه نظام ریاستی ریشه بدواند. حالا بخش مهمی از جامعه ترکیه، نظام ریاستی را یک نظام غیرقابل نظارت و خطرناک می دانند و حتی بخش قابل توجهی از طرفداران اردوغان نیز تمایلی به بقای نظام فعلی ندارند.
موسسه نظرسنجی «عملیات»(Yöneylem araştırma) جدیداً یک نظرسنجی میدانی انجام داده و از مردم پرسیده است:«از بین این دو گزینه، یکی را انتخاب کنید: نظام حکومتی ریاستی یا نظام پارلمانی؟».
پاسخ مردم به این پرسش موسسه عملیات، از این قرار است:
نظام پارلمانی:64.9 درصد.
نظام ریاستی: 29.1 درصد.
نمی دانم و نظری ندارم: 6 درصد.
دریا کومورجو رئیس موسسه نظرسنجی «عملیات» (Yöneylem araştırma) گفته است: «یکی از مهمترین یافته های نظرسنجی های اخیر ما، این است که تصور جامعه ترکیه در مورد شخص اردوغان به طور جدی تغییر کرده است. پیش از این، بخش مهمی از شهروندان ترکیه، اردوغان را یک سیاستمدار زیرک و شکست ناپذیر می پنداشتند. اما حالا تلقی آنها عوض شده و خود را در برابر رئیس جمهوری می بینند که در جریان بحران اقتصادی و سیاست های ناکارآمد حزب عدالت و توسعه و دولت برآمده از آن، ناتوانی و شکست خود را به نمایش گذاشته است.»
بر اساس نظرسنجی مزبور، حزب عدالت و توسعه در اغلب استان های ترکیه دچار ریزش رای و کاهش محبوبیت شده و نتایج آخرین نظرسنجی از این قرار است:
حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان 29.5 درصد.
حزب جمهوری خلق 29.7 درصد.
حزب خوب به رهبری مرال آکشنر 13.5 درصد.
حزب دموکراتیک خلق ها (اقماری پ.ک.ک) 9.4 درصد.
حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی 6.4 درصد.
حزب جهش و دموکراسی به رهبری باباجان 1.7 درصد.
حزب سعادت به رهبری کاراملا اوغلو 1 درصد.
کومورجو در تفسیر آرای حزب عدالت و توسعه گفته است: «شما به هر شکلی که این وضعیت را تفسیر کنید، می بینید که کاریزمایی برای اردوغان باقی نمانده و نشانه ای از توقف روند کاهش آرای حزب او وجود ندارد و بعید است که این تابلو تا 10 ماه دیگر، دچار تغییری بنیادین شود.»
یکی از مهمترین معماها در مورد انتخابات آتی ترکیه، این است که رقیب اصلی مخالفین اردوغان چه کسی خواهد بود؟ ائتلاف جمهور با شراکت اردوغان، باغچلی، دستیجی و پرینچک، تکلیف خود را روشن کرده و تصمیم نهایی خود را ماه هاست که اعلام کرده است.
این ائتلاف، قاطعانه اعلام کرده که فردی غیر از اردوغان، نامزد نخواهد شد. اما ائتلاف 6 حزب مخالف اردوغان، هنوز هم اعلام نکرده که چه کسی را به عنوان رقیب به میدان می فرستد. اردوغان، دیروز هم یک بار دیگر نشان داد که این مساله، ذهن او را به دشت مشغول کرده است.
رئیس جمهور ترکیه پس از پایان سفر به کشورهای حوزه بالکان در هواپیما در پاسخ به سوالات خبرنگاران درباره انتخابات پیش رو گفت: «تکلیف ما روشن است و می دانیم چه خواهیم کرد. اما ظاهراً ائتلاف 6 حزب، هنوز هم سردرگم و بلاتکلیف است. رهبران 6 حزب، تاکنون بارها دور هم جمع شده اند. اما چیزی که ما می بینیم، این است که آنها توان قدم برداشتن ندارند. گردهمایی این احزاب، بیشتر شبیه یک دورهمی خانوادگی است. ظاهراً تنها دغدغه این است که دوره بعدی مهمانی در خانه کداممان برگزار شود؟! این برایشان مهم است! فقط این که ضیافت شام و نهار بعدی در منزل کدام یکی باشد! برنامه دیگری ندارند.»
با آن که اردوغان به عادت همیشگی خود، رهبران 6 حزب مخالف را به باد تمسخر و استهزا گرفته، اما شرکت های نظرسنجی، تمایل دارند برای کشف واقعیت، دست به تحقیق میدانی بزنند تا ببینند کدام یک از رهبران، ظرفیت آن را دارد که اردوغان را ضربه فنی کند.
موسسه نظرسنجی «اورتوس» (Orthus Araştırma) به میان مردم رفته و سناریوهایی را درباره انتخابات پیش رو، مورد ارزیابی قرار داده است. این موسسه به دنبال کشف پاسخی برای این سوال است: اگر هر کدام از سیاستمدارانی همچون (گل، کلیچدار اوغلو، آکشنر، باباجان، یواش، امام اوغلو و …) به مصاف اردوغان بروند، چه کسی برنده بازی خواهد بود؟
رجب طیب اردوغان، کمال کلیچدار اوغلو.
اردوغان 54.8 درصد.
کمال کلیچدار اوغلو 45.2 درصد.
رجب طیب اردوغان، آکشنر.
اردوغان: 57.6 درصد.
آکشنر: 42.4 درصد.
رجب طیب اردوغان، اکرم امام اوغلو (شهردار استانبول).
امام اوغلو: 50.4 درصد.
اردوغان: 49.6.
رجب طیب اردوغان، منصور یواش (شهردار آنکارا).
یواش: 54.2 درصد.
اردوغان: 45.8 درصد.
رجب طیب اردوغان، علی باباجان.
علی باباجان: 45.6 درصد.
اردوغان: 54.4 درصد.
رجب طیب اردوغان، عبدالله گل.
عبدالله گل: 47.1 درصد
اردوغان: 52.9 درصد
ظاهراً تابلوی سیاسی بالا، از هرگونه تفسیر پیچیده فنی و سیاسی بی نیاز است. چرا که آمار و ارقام، به شکل روشن و عینی، نشان می دهد که رجب طیب اردوغان، صرفاً در مصاف با اکرم امام اوغلو (شهردار استانبول) و منصور یواش (شهردار آنکارا) شکست می خورد. اما هیچکدام از چهره های مهم و محبوبی همچون آکشنر، کلیچدار اوغلو، گل، باباجان و دیگران، نمی توانند او را شکست دهند.
اما در اینجا یک مشکل جدی وجود دارد. مشکل چنین است: از بین دو رهبر مهم ائتلاف ملت یعنی آکشنر و کلیچدار اوغلو که در عین حال، مهمترین چهره های ائتلاف 6 حزب مخالف اردوغان هستند، تنها یکی از آنان، موافق آمدن شهرداران به مصاف انتخابات ریاست جمهوری است.
آکشنر، هم می تواند با یواش کار کند و هم با امام اوغلو. اما کلیچدار اوغلو با این سناریو مخالف است. چرا؟ به 3 دلیل:
الف) منصور یواش با حمایت خود کلیچدار اوغلو شهردار شده است. اما او اصالتاً، یک سیاستمدار کاملاً ملی گرا است و ممکن است پس از رسیدن به قدرت، حتی خود را به دولت باغچلی نزدیک کند.
ب) امام اوغلو شهردار قلعه و دژ استراتژیکی است که با خون دل خوردن به دست کمالیست ها افتاده است. اگر شهردار از آنجا بیرون بیاید، یکی از افراد لیست اردوغان، پست شهرداری را در اختیار خواهد گرفت.
ج) کلیچدار اوغلو، برای رسیدن به این موقعیت مهم و حیاتی، بیش از 10 سال به شکل صبورانه تلاش کرده و طبیعتاً نمی خواهد که این افتخار، از آنِ کسی دیگر باشد.
حال باید دید در هفته ها و ماه های پیش رو، مخالفین اردوغان با چه تدبیری از این مقطع پر از چالش عبور خواهند کرد.
