حاج میرزا جعفر سلطان القرایی در 1283 در محله شتربان تبریز متولد شد. مادرش سیده خانمی نسب به میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی می‌برد. وی مقدمات علوم ادبیه را نزد پدر و برادرش میرزا جواد سلطان‌القرایی که فقیهی عالیقدر بود، فرا گرفت. همچنین در محضر حاج میرزا سید ابوالحسن انگجی، آقا میرزا رضی زنوزی و حاج میرزا علی‌اصغر ملک درس خواند و بدین ترتیب در اصول، علم الرجال، تاریخ و ادبیات فارسی تبحر یافت. مدتی نیز به تجارت روی آورد و در تبریز، مراغه و مازندران و گاهی نیز در خارج از ایران به داد و ستد پرداخت. او در سفر نیز دمی از مطالعه و تحقیق غافل نبود و از آنجا که در شناخت نسخه‌های خطی تبحر داشت، در خارج از ایران نیز هرگاه نسخه‌ای ارزنده می‌یافت، می‌خرید و به ایران ¬می‌آورد. همین حمیت و توجه او به میراث گرانبهای فرهنگ و تمدن ایران بود که به تأسیس کتابخانه‌ای وزین انجامید که در اواخر عمر آن را به کتابخانه مجلس واگذار کرد.
استاد علاوه بر نسخه‌شناسی، در نقاشی، سیاه قلم و خطاطی نیز تبحر داشت. خط نسخ و تعلیق را نزد حاجی میرزا محمد حسین مکتب‌دار، از شاگردان میر سید حسین خوشنویس‌باشی آموخت. همین تسلط وی در حوزه کتابشناسی، نقاشی، خطاطی، تذهیب و چهره‌پردازی بود که از او در این زمینه‌ها فردی بی‌بدیل ساخت تا آنجا که وقتی کتابخانه مجلس شورای ملی تصمیم گرفت کمیسیونی برای خرید نسخه‌های خطی ترتیب دهد، از وی به عنوان فردی با تجربه در زمینه خریداری نسخ خطی و قیمت‌گذاری آن بهره برد. استاد سلطان القرایی نه تنها در ایران بلکه در خارج نیز محل وثوق در شناخت نسخه‌های خطی بود، به طوری که از ترکیه، پاکستان و افغانستان انواع نسخ خطی را جهت ارزیابی و قیمت‌گذاری نزد وی می‌فرستادند. استاد در امر تدوین فرهنگ فارسی نیز با دکتر محمد معین نیز همکاری داشت و سرانجام پس از سال‌ها تلاش و کوشش در راه احیای فرهنگ کهن ایران اسلامی در تبریز درگذشت. آثار ارزنده‌ای از وی باقی مانده است که برخی منتشر شده و بعضی هنوز انتشار نیافته‌اند. کتاب «المحافل» از دیگر آثار اوست که در شرح احوال و آثار رجال و اعیان تاریخی به ویژه اعاظم و کبار طبقات مختلف آذربایجان نوشته ولی هنوز انتشار نیافته است.
