کشتار یونانی ها را به یاد بیاورید، کشتار عفرینی ها را فراموش نکنید / گوکجان آیدوغان

۱۶ شهریور, ۱۳۹۸
کشتار یونانی ها را به یاد بیاورید، کشتار عفرینی ها را فراموش نکنید / گوکجان آیدوغان

امروز [6 سپتامبر] سالگرد کشتار یونانی هایی است که در استانبول زندگی می کردند. این کشتار در سال 1955 روی داد. 63 سال از آن روز می گذرد اما به نظر می رسد جامعۀ مدنی ترکیه هرگز جسارت آن را نداشته است به جنبۀ تاریک گذشتۀ خود نظری بیفکند.

بلوار استقلال که امروز منطقۀ تجاری شیک استانبول است، در سال 1955 صحنۀ قتل، غارت و تجاوز بود.

63 سال پیش، در شب 6 سپتامبر سال 1955، جمع انبوه و خروشانی از محافظه کاران مسلح به تبر، چکش، قمه و دینامیت بلوار استقلال را در نوردیدند، به جامعۀ یونانی های ساکن آنجا حمله کردند و فروشگاه های متعلق به آنان را غارت کردند و به آتش کشیدند. این جماعت به مناطق عمدتاً یونانی نشین استانبول حمله کردند و بیش از چهار هزار فروشگاه، 70 کلیسا و 30 مدرسه را ویران کردند. روحانیون مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و گورستان های ارتدوکس های یونانی مورد بی حرمتی واقع شدند.

تصاویر آن شب، شب شرم غیر قابل بیانی برای جامعۀ مدنی ترکیه، در حدود نیم قرن گم شده بودند و دیده نشدند. در سال 2005 برای نخستین بار پس از 50 سال، تصاویر گرفته شده توسط پلیس مخفی ترکیه در بلوار استقلال، در یک نمایشگاه به نمایش گذاشته شدند.

همۀ این تصاویر توسط یک قاضی نظامی به نام فکری جوکر جمع آوری شده بودند. وی در سال 1956 تلاش کرده بود عاملان این جنایت را به دست عدالت بسپارد، اما نتوانست. نظام قضایی ترکیه رسیدگی به این موضوع را سرکوب کرد و اتهاماتی که جوکر مطرح کرده بود، پذیرفته نشدند.

جوکر 250 عکس و تعداد قابل توجهی اسناد دیگر را حدود 40 سال تا سال 1995 حفظ کرد. وی سپس همۀ تصاویر و اسناد را به بنیاد خصوصی «تاریخ وقفی» در استانبول اهدا کرد، اما به این شرط که تصاویر تنها پس از مرگ وی منتشر شوند.

از مندرس تا اردوغان

عدنان مندرس نخست وزیر وقت ترکیه، که از نظر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه الگو و «شهید دموکراسی» است، بلافاصله کمونیست ها را به کشتار یونانیان متهم کرد. پس از کودتای نظامی سال 1960 مندرس محاکمه شد. ژنرال های حاکم تصمیم گرفتند برای این که ظاهری دموکراتیک به رژیم نظامی خود بدهند، رویدادهای سیاه سال 1955 را مورد بررسی قرار دهند.

در جریان این محاکمه مشخص شد که حزب حاکم، حزب دموکرات (DP)، آن جماعت عامل حمله را سازمان دهی کرده بود؛ آنها عاملان حمله را با قطار و کشتی از شهرهای اطراف به استانبول آورده بودند. آمادگی جماعت با یک کمپین تبلیغاتی نژاد پرستانه حاصل شد که هدف آن مسموم کردن افکار عمومی و تشدید نفرت پنهان مردم از اقلیت ها بود.

این نخستین باری نبود که اقلیت های بی گناه و بی طرف قربانی نبرد قدرت در ترکیه می شدند. ترکیه از زمانی که مصطفی کمال آتاترک در سال 1923 جمهوری را تأسیس کرد، از این پارانویا رنج برده است که اقلیت هایش، ابتدا یونانی ها و ارمنی ها و امروزه کردها، آلت دست قدرت های خارجی و متحدان پنهانی دشمنان آنکارا هستند. این هراس که در نتیجۀ سقوط امپراتوری عثمانی به آتش زیر خاکستر تبدیل شد، بارها در سیاست ترکیه و با اهداف مختلف مورد استفادۀ ابزاری قرار گرفته است.

در سال 1955 در آستانۀ 6 سپتامبر، به خانۀ کودکی آتاترک در شهر تسالونیکی [یا سالونیک که در یونان واقع است] حمله شد. به این ترتیب جرقۀ ابتدایی زده شد و آتش احساسات جماعت مذکور شعله ور گردید. اگر چه طراحان و گردانندگان نقشه جماعت را مسلح نکرده بودند، اما حملات آن شب با 30 کشته، صدها مجروح و ده ها مورد تجاوز به زنان به پایان رسید.

مندرس آن جماعت را تحریک و سازمان دهی کرده بود. وی امیدوار بود با این نا آرامی ها توجه مردم را از شکست برنامه های اقصاد لیبرالیستی خود منحرف کند. اردوغان نیز به تأسی از مندرس، همان راه را طی کرد. اردوغان امیدوار بود با اشغال عفرین نگاه ها را از بحران شدید اقتصادی که در پیش بود منحرف کند.

امروزه، در سال 2018 تنها دو هزار یونانی در استانبول زندگی می کنند. تا سال 1955 وضعیت به شکل دیگری بود. حدود 90 درصد کسب و کارهای بلوار استقلال متعلق به یونانی ها، ارمنی ها و یهودی ها بود. در آشوب و جنایت شب کشتار سال 1955، فروشگاه ها و شرکت های آنها مورد حملۀ جماعتی قرار گرفت که از ملی گرایی و حسادت نسبت به اقلیت ها انگیزه رفته بود، و تا امروز بدون مجازات مانده است.

از آنجا که جامعۀ مدنی ترکیه هیچ گاه با گذشتۀ تاریک خود روبرو نشده است، مردم عفرین نیز سرنوشت مشابهی دارند. صحنه و انگیزه یکی هستند. گفته شد چند راکت از عفرین به شهرهای ترکیه شلیک شده است. اردوغان اعلام کرد خواستار تلافی کردن این حملات است. امروزه دشمن و آلت دست دشمنان آنکارا گروه کرد سوری یگان های مدافع خلق (YPG) است. و در نبرد علیه این «دشمن» مردم عفرین توسط گروه های شورشی و افراطی تحت حمایت ترکیه غارت می شوند، مورد آزار و اذیت قرار می گیرند، مورد ضرب و شتم واقع می شوند، شکنجه می شوند، آواره می شوند و به قتل می رسند.

اینک آنها شهر و دیار خود را ترک کرده اند، یا بهتر است بگوییم وادار به ترک شهر خود شده اند، درست مانند اقلیت یونانی که زمانی در استانبول زندگی می کردند.

 

 

خبرگزاری کردپرس