در سال‌های اخیر اراده رؤسای جمهوری دو کشور بر توسعه روابط در تمام عرصه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، تجاری و حتی علمی و آموزشی استوار شده است.
از سوی دیگر همکاری ایران و جمهوری آذربایجان در عرصه منطقه‌ای بخصوص تلاش برای استقرار صلح و مبارزه با تروریسم هم وارد مرحله نوینی شده است. امروز جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران به این نتیجه رسیده‌اند که باید در کنار یکدیگر با تهدیدات و مشکلات منطقه‌ای مقابله کنند و در واقع پنجره جدیدی از رابطه را در پسابرجام پیش روی ایران و جمهوری آذربایجان مفتوح نمایند. آذربایجان در سیمای ایران چهره یک دوست را می‌بیند که هیچ گاه از این کشور دوست و همسایه لطمه‌ای ندیده و ایران نیز آذربایجان را همچون یک همسایه مسلمان که دوست دائمی اوست، می‌پندارد.
در مجموع نگاه آذربایجان به روابط و همکاری با ایران سازنده است و مواضع و در واقع گفته‌های مسئولان آذربایجان هم نشان می‌دهد که به دنبال رابطه‌ای درازمدت با ایران هستند. در شرایط پسابرجام، شرایط ایران در منطقه و سطح بین‌المللی تغییرات مثبتی داشته و رویکرد آذربایجان در مسائل سیاست خارجی نیز نسبت به چهار سال پیش تغییرات شگرفی داشته است.
با وجود این، در عرصه اقتصادی حجم مبادله‌های دو کشور باید افزایش یابد تا با یک رابطه راهبردی هماهنگ گردد. به عبارتی در کنار روابط خوب سیاسی، باید در حوزه اقتصادی دو کشور نیز تحولات بنیادی ایجاد شود. باید قوانین همکاری در حوزه بانکی، بیمه و مقررات گمرکی نقش تسهیل کننده داشته باشد، کاهش عوارض گمرکی و ترانزیتی و حتی لغو آنها می‌تواند گردش مالی دوطرف را افزایش داده و راه‌های تجارت برای بازرگانان را هموار سازد.
شرایط جدید پس از توافق هسته‌ای یک فرصت استثنایی برای بخش‌های خصوصی دو کشور ایجاد کرده است. در دو سال اخیر روابط بین استانی میان دو کشور تقویت شده و ده‌ها هیأت تجاری و اقتصادی از استان‌های همجوار ایران با استان‌های جمهوری آذربایجان دیدار و رایزنی داشته‌اند.
در حوزه انرژی، انتقال یا سوآپ گاز آذربایجان از طریق جمهوری اسلامی ایران به نخجوان ادامه دارد و براساس این قراداد 25 ساله، روزانه حدود یک میلیون مترمکعب گاز طبیعی آذربایجان از مسیر ایران به جمهوری نخجوان تحویل داده می‌شود. دومین طرح انرژی بزرگ جمهوری آذربایجان مربوط به توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی شاه دنیز با حضور جمهوری اسلامی ایران است. شرکت ملی نفت ایران در کنسرسیوم توسعه این میدان گازی واقع در 75 کیلومتری جنوب شرق باکو در دریای خزر 10 درصد سهم را به خود اختصاص داده است. در دو سال اخیر بین شرکت دولتی نفت آذربایجان (سوکار) و شرکت ملی نفت ایران برای گسترش همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله در امور اکتشاف و توسعه میادین نفت و گاز در دریای خزر مذاکرات خوبی انجام شده است که اگر به نتیجه برسد، به نفع هر دو کشور خواهد بود.
روابط ایران و جمهوری آذربایجان در بخش انرژی برق نیز می‌تواند بیش از پیش فعال باشد. در حال حاضر مبادله برق میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان از طریق چند خط انتقال برق انجام می‌گیرد و مجموع مبادله سالانه انرژی برق دو کشور نزدیک به 700 میلیون کیلووات ساعت می‌باشد.
دو کشور همسایه درخصوص همکاری در حوزه انرژی تجدیدپذیر و جایگزین ابراز علاقه کرده و در این ارتباط یک تفاهمنامه بین شرکت خدمات مهندسی مپنای ایران و مسئولان ذیربط جمهوری آذربایجان درباره احداث مزرعه بادی در این کشور امضا شده است.
باکو و تهران قصد دارند پروژه احداث خطوط راه آهن قزوین- رشت- آستارا را در چارچوب راهروی شمال- جنوب اجرا کنند که تأمین کننده راه ورودی اروپا، روسیه، مناطق آسیای مرکزی و قفقاز به خلیج فارس و هند است. اجرای این پروژه، افزایش ثمربخش روابط تجاری دولت‌های حاشیه دریای خزر با بنادر دریای سیاه را به همراه خواهد داشت. دو طرف درخصوص تشکیل کار گروه درخصوص طرح «شمال- جنوب» نیز به توافق رسیده‌اند. از طریق این مسیر، حمل و نقل ۲ میلیون تن کالا پیش‌بینی می‌شود که سالانه چه برای باکو و چه مسکو، درآمدی بالغ بر ۵۰ میلیون دلار به همراه خواهد داشت. افزون بر آن، کالاهایی که از ایران به روسیه صادر می‌شوند، در آینده می‌توانند از طریق خط راه آهن باکو- تفلیس- قارص به غرب صادر شوند.
در زمینه فرهنگی و دینی با توجه به پیوندهای بسیار ریشه‌دار و مستحکم دو کشور مسلمان و شیعه و وجود نقاط اشتراک‌های فراوان همچون جشن‌های دینی و تمدنی همچون اعیاد فطر و قربان و غدیر و عید نوروز، شعر، موسیقی، ادبیات، تاریخ، سینما بر همبستگی دوجانبه افزوده و می‌توان برای استفاده از این ظرفیت‌ها برنامه‌ریزی کرد. امروز سفر آقای الهام علی‌اف به ایران نشان دهنده آغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور است. دو کشور همسایه منافع سیاسی و اقتصادی مشترک بی شماری در دست دارند که می‌توانند برای پیشرفت مردم خود استفاده کنند و اکنون بهترین زمان برای آغاز دور جدیدی از روابط است
