گسترش حوزه نفوذ روس‌ها در خاورمیانه

۲ مهر, ۱۳۹۲
گسترش حوزه نفوذ روس‌ها در خاورمیانه

قذافی منجر شد، نبودند و بعدها نیز از سوی دوستان‌شان در جهان عرب به دلیل حمایت نظامی از بشار اسد و بحرانی که بیش از ۱۲۰ هزار کشته بر جا گذاشت، مورد انتقاد شدید قرار گرفتند.

 

اما هفته گذشته برای ولادیمیر پوتین و وزیر خارجه اش سرگئی لاوروف بهترین روزها در طول ۳۰ ماه گذشته بود و این دو از سوی بسیاری به جای حامی دیکتاتورها با لقب سیاستمدار توصیف شدند که علت آن هم معامله با آمریکا بر سر سلاح های شیمیایی سوریه بود، اما مسکو آرام و بی سر و صدا در پی یافتن حامیانی از قاهره تا بیروت بر آمده و آوازه پوتین در حال اوجگیری در منطقه است.وی با یک حرکت بموقع اسد را از حمله آمریکا مصون داشت و خود را تنها شخصیت بین المللی معرفی کرد که می تواند در لاینحل ترین بحران منطقه خاورمیانه توفیق و پیشرفت داشته باشد.ادامه….

رهبر روسیه در واقع از اشتباهات اوباما بهترین استفاده را برد و به همین دلیل ناظران مسائل منطقه بر این باورند که اوباما با متعهدکردن خود به حمله نظامی به سوریه که نه کنگره و نه مردم آمریکا خواهان آن نبودند خود را به تله انداخته بود و در نهایت این فرصت را برای پوتین فراهم کرد تا راه حل مساله را ارائه کند.فئودور لوکیانوف، سردبیر مجله روسی وقایع جهان می گوید: «رئیس جمهور آمریکا فردی است که کلمات تندی بر زبانش جاری می شود، اما بعد چهره اش می گوید، خب حالا چه باید بکنیم؟»

اما سوریه تنها جایی نیست که روس ها از خشم و عصبانیت مردم منطقه علیه ایالات متحده به نفع خود استفاده کردند. در مصر نیز که دولت نظامی آن واشنگتن را متهم به همدلی با اخوان المسلمین کرده، بسیاری از مردم پوتین را فردی با پتانسیل دیپلماتیک بالا برای متوازن کردن رفتار ایالات متحده می دانند.

مردم در تظاهرات طرفداری از ارتش مصر، پوتین یا همان مامور سابق ک .گ .ب را با مرد قدرتمند خودشان ژنرال السیسی مقایسه کردند. آنها در تظاهرات اسکندریه پوستر بزرگی از رئیس جمهور روسیه با یونیفورم نیروی دریایی در کنار ژنرال السیسی، وزیر دفاع مصر حمل می کردند که زیر آن نوشته شده بود: «خداحافظ آمریکا!»

در لبنان هم روسیه دست به بازسازی روابط استراتژیک خود با جامعه یونانیان ارتدکس زده است که ارتباط نزدیکی با کلیسای ارتدکس روسیه دارند. الکساندر زاسپیکین، سفیر مسکو در لبنان در بیشتر گردهمایی های سیاسی و مذهبی این جماعت شرکت می کند و از احترام خاصی نزد آنها برخوردار است، اما مساله سوریه می تواند هم تخته پرش برای جاه طلبی های روسیه باشد و هم آن را درهم بشکند.

ابتکار انتقال سلاح های شیمیایی سوریه به عنوان یک سناریوی دیپلماتیک برد ـ برد بی نظیر مورد استقبال همگان قرار گرفته و برای اوباما این امکان مناسب را فراهم کرده است تا از طرح حمله به سوریه که مورد پذیرش جامعه آمریکا نبود، عقب نشینی کند.با این طرح مسکو و واشنگتن می توانند هدف مشترک شان را در محدودکردن گسترش سلاح های شیمیایی پیگیری کنند.

دیمیتری گورنبرگ، کارشناس مسائل روسیه در مرکز تحقیقات نیروی دریایی می گوید: «این ابتکار نه تنها پیروزی برای پوتین بلکه برای اوباما هم بود.درواقع همگان به ابتکار روسیه خوشبین هستند، زیرا با توجه به مخالفت مردم غرب با حمله به سوریه این ابتکار می تواند به منزله راه گریزی برای کشورهای غربی باشد و وانمود کند که بالاخره آنها هم کاری انجام داده اند.»

بسیاری از تحلیلگران معتقدند پوتین در معامله با آمریکا بر سر سوریه نه تنها اسد را از هجوم قدرت نظامی آمریکا حفظ کرد بلکه در پی ضابطه مند کردن مداخلات یکجانبه نظامی آمریکا در جهان نیز برآمد. روسیه در حال مشروعیت زدایی از حملات نظامی بدون مجوز شورای امنیت است که در حملات ناتو در بوسنی و کوزوو در سال های دهه ۹۰ و در لیبی در سال ۲۰۱۱ اتفاق افتاد.

پوتین در هفته قبل در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز با طرح نگرش خود استدلال کرد که روسیه نه از دولت سوریه بلکه از قوانین بین المللی که تنها ابزار جلوگیری از بی نظمی و حفظ روابط بین الملل است، حمایت می کند.گورنبرگ می گوید: بنابراین توافق بر سر تسلیحات شیمیایی سوریه فرصتی برای پوتین است تا آمریکا را نسبت به سازمان های بین المللی متعهدتر کند.

احیای دیپلماسی فعال روس ها در خاورمیانه بازتاب شیوه های فعالانه ای است که رهبران شوروی سابق در دوران جنگ سرد بکار می بردند، دورانی که آنها نفوذ فوق العاده ای در مصر جمال عبدالناصر و سوریه حافظ اسد و نیز در عراق داشتند.سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه ماه قبل در مصاحبه با مجله فارین پالیسی عنوان کرد: «روسیه احساس جسارت بیشتری از زمان فروپاشی شوروی سابق پیدا کرده و اکنون می تواند توجه خود را معطوف به پیگیری منافع مشروعش در جهان کند.»

اما هنوز زود است که از نفوذ فوق العاده روس ها آن طور که در دوره شوروی سابق داشتند سخن به میان آورد. با آن که پوتین روزهای خوبی را پشت سر می گذارد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که خوش شانسی اش در ماه های آینده هم ادامه داشته باشد. نابودی سلاح های شیمیایی سوریه انبوهی از چالش ها را به دنبال دارد:

زرادخانه شیمیایی سوریه در سراسر کشور و حدود ۵۰ سایت گسترده شده است و آمریکا مطمئن نیست که روسیه مکان تمام این سایت ها را بداند و نابودی این تسلیحات حتی در زمان صلح و آرامش اقدامی وقتگیر و هزینه بر خواهد بود. با آن که جان کری هفته گذشته اعلام کرد در صورت شکست دیپلماسی گزینه مداخله نظامی هنوز روی میز است، اما اکنون همه نگاه ها به سمت مسکو دوخته شده است. تحسین های توام با اکراه منتقدان از پوتین، ناشی از سرخوردگی آنها از سیاست بی ثبات ایالات متحده در خاورمیانه است.

لوکیانوف می گوید: «درست است که بسیاری از مردم منطقه همدلی و توافقی با موضع روسیه در قبال سوریه ندارند، اما حداقل روسیه در مقایسه با آمریکا، اروپا و بقیه جهان، خط مشی مشخصی را دنبال می کند و می داند چه می خواهد.»

 

مترجم: ایرج جودت