زمانی بود که در خانه یکی از ثروتمندان ارمنی شهر به نام کراسیلنیکیان یک گروه تاتر از دانش آموزان دبیرستان به رهبری آواگ گریگوریانس تشکیل شد.این گروه جنب و جوشی در تاتر باکو پدید آورد.تا پیش از آن عمدتا روسها در تاتر فعالیت داشتند.
رهبری این گروه از سال 1871م.با گئورگ امیراقیان بود.این گروه در طول فعالیت خود نمایش نامه هایی از جمله نرسس بزرگ اثر وانانداتسی ،دریغ از پنجاه سکه طلای گم شده اثر آلاداتیان،اجاق ویران و باز هم یک قربانی اثر سوندوکیان و راهزنان اثر شیللر را اجرا کرد.
در گروه های تاتر ارمنیان باکو بازیگران تاثیر چشمگیری بر ذهنیت مردم باکو گذاشتند.ارمنیان غیر از آثار کلاسیک و معاصر ارمنی،معروفترین نمایش نامه های نویسندگان روس و اروپایی را نیز به صحنه می بردند.
درسال 1906م. ( انجمن فرهنگی ارمنیان ) با تلاش ک.خادیسیان،فعال اجتماعی و سیاسی ارمنی،در باکو بنیان نهاده شد.هدف این انجمن گسترش شبکه مدارس عمومی و تخصصی،پیشرفت زبان ارمنی،تاتر،موسیقی،مجسمه سازی و معماری بود.این انجمن برنامه های سرود و تاتر تشکیل میداد و به گسترش تاتر ارمنیان در باکو یاری می رساند.با ابتکار گروه هنری این انجمن در سال 1912م.در قفقاز نخستین بار یک اپرای کمدی اثر چوخاجیان به اجرا درآمد.فعالیت انجمن فرهنگی ارمنیان باکو در سپتامبر 1918م.در پی کشتار ارمنیان باکو پایان یافت.
در سال 1917-1910م.مجله ای به نام تاتر و موسیقی به ابتکار و سردبیری آنتوان مائیلیان در باکو منتشر میشد و مردم را با فعالیت های فرهنگی ارمنیان باکو آشنا میکرد. در سال 1920م.مائیلیان رهبری استودیوی تاتر و موسیقی شرقی را با بخش های ارمنی،آذربایجانی و روسی بر عهده داشت.این استودیو در سالهای بعد ( بنیاد زاره ) نامیده شد و تبدیل به آموزشگاه تاتر شد.او در عین حال رئیس کنسرواتور شرقی باکو و رهبر استودیوی موسیقی و نمایش بانوان آذربایجانی بود.مائیلیان برای کودکان نیز اپرت و اپرا نوشته و برای نمایش های تاتر ارمنی و آذربایجانی موسیقی ساخته است.آهنگ ساز معروف انوشاوان ترغوندیان نیز در باکو زندگی و فعالیت کرده و در سالهای 1938-1934م.رئیس کنسرواتوار باکو بوده است.
عاشوق ها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند.آن ها از خانه به خانه میگشتند و در مسابقات عاشوق ها شرکت میکردند.معروفترین آن ها عاشوق دونی بود که استاد و آموزگار عاشوق های آن دوره شمرده می شد.عاشوق صیاد (پتروس ماداتیان) که در سده 19م.میزیست نیز آوازه ای بلند داشت.
از سال 1920 میلادی آ.ایانوسیان،رهبر ارکستر نقش بزرگی در موسیقی باکو ایفا کرد.او بود که نخستین گروه نوازندگان موسیقی محلی آذربایجانی را بنیان نهاد.ارمنیان در عرصه هنرهای تجسمی نیز در شهر باکو حضور گسترده داشتند.در آنجا نمایشگاه نقاشی باشینجاقیان (1885م.) و سورنیان (1901م.) بر پا شد.این نمایشگاه ها رویداد بزرگی در زندگی فرهنگی شهر شمرده می شد. در مدارس ارمنی شهر درس نقاشی به عنوان درسی مستقل تدریس می شد. طراح نشانه جمهوری آذربایجان شوروی نیز نقاش و گرافیست ارمنی ر.شخکیان بود.نقاش آ.هوانسیان نزدیک به نیم سده در آموزشگاه هنر باکو نقاشی تدریس کرده و در میان اندیشوران باکو بسیار احترام داشت.
نشریات ارمنی باکو
در سال 1864م.در باکو (سازمان خیریه ارمنیان)بنیان نهاده شد.با تلاش این سازمان نخستین چاپ خانه ارمنی باکو در 1870م.تاسیس شد.با حروفی که از چاپ خانه (انفیاجیان) تفلیس آوردند چندین کتاب به زبان ارمنی چاپ شد.چاپ خانه های آقای قصابیانس نیز در سال 1876م.کار خود را آغاز کردند.
در باکو در سال های 1880م.نیز دو چاپ خانه ارمنی توسط ترهوهانسیان و قصابیان،و در سال های 1890 میلادی دو چاپ خانه دیگر،یکی توسط شهبازیان و دیگری به نام (آرور)تاسیس شد.با تلاش سازمان خیریه ارمنیان باکو موزه نیز گشایش یافت و دست نوشته ها،کتاب های قدیمی و آرشیو خصوصی فعالان ارمنی جمع آوری شد. در سال 1870م.کتاب خانه ای تاسیس شد و در جوار آن از سال 1880م.سالن مطالعه نیز آغاز به کار کرد.در این کتاب خانه دو تن از نامداران فرهنگ ارمنی به نام های آلکساندر شیروان زاده (نویسنده) و لئو (تاریخ شناس ) کار کرده اند.
در سال 1914م.این کتاب خانه دارای 21800 جلد کتاب بود و 68عنوان نشریه دریافت می کرد.از سال 1894م نیز در جوار کتاب خانه یک بنیاد ادبی تاسیس شد.در کل در سال های 1920-1872م در باکو نزدیک به 300 عنوان کتاب،کتاب درسی و خبر نامه ارمنی چاپ شده که بیش تر آن ها به زبان ارمنی نوین بوده است.
معماران ارمنی
در پایان قرن نوزدهم و در آغاز قرن بیستم ساخت و ساز شهری به طور همزمان با توسعه اقتصادی در شهر باکو توسعه گسترده ای یافت.
با استخراج نفت به طور ناگهانی فرصت های اقتصادی تغییر گسترده ای یافت و ساخت ساز صنعتی – مسکونی و ساختمانهای عمومی گسترش یافت.
و در مقیاس وسیعی ساخت و ساز در شهرهای آذربایجان شوروی نیز با افزایش سریع جمعیت گره خورد.
پیشرفت شهر باکو بدون مشارکت گسترده از معماران ارمنی که تحصیل کرده سن پترزبورگ شوروی سابق بودند امکان پذیر نبود.
معماران ارمنی سبک جدیدی از معماری روسی را در شهر باکو طراحی و به اجرا در آوردند.
مهندس و معمار ارمنی به نام میکلیان یکی از بنیانگذاران معماری نوین در شهر باکو بود.او پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه معماری سن پترزبورگ
در باکو مشغول به کار شد.و ساختمانهای معروفی نظیر:
ساختمان باشگاه عمومی باکو که در حال حاظر وزارت امور خارجه و سالن فیلارمونیک میباشد.
بیمارستان زنان وزایمان در سال 1899
ساختمان وزارت باکو
بانک تجارت 1905 الی 1910
و ساخت کلیساهای متعدد.
توسط او طراحی و ساخته شد.
سهم آقای _( بایو ) در حوزه معماری و شهر سازی در توسعه باکو در آغاز قرن بیستم سهم بسزائی داشت. ساختمان تئاتر باکو در سال 1913
که در حال حاظر اپرا و تئاتر باله باکو میباشد. مجموعه ای از مدارس و ورزشگاه و ساختمانهای مسکونی. و ایستگاه راه آهن صابونچی در سال 1927
توسط او طراحی شد.
طراح و مهندس آقایان سارکسیان و در گریگوریان و آغالیان ساختمان های اسکان کارگران شرکت نفت و ساختمان خانه کارگر و ده ها ساختمان های دیگر طراحی کردند.
