رسانه های در باکو ترجمه مصاحبه ای از یک استاد روسی علوم سیاسی و روابط بین الملل به نام کنستانتین ماکینکو Konstantin Makiyenko ، مولف کتاب “منتظر طوفان هستیم؛ قفقاز جنوبی” منتشر کردند که پیش بینی نسبتا دقیقی درباره جنگ دوم قراباغ ارایه کرده بود.
رسانه های پان ترکیست در باکو این مصاحبه را با عنوان “ترکیه با آذربایجان یکی می شود و سپس آذربایجان جنوبی را از ایران می گیرد”، منتشر کرده اند.
سایت “کانکرت” https://konkret.az/ در مقدمه این مصاحبه نوشت : « خیلی ها هنوز هم شروع غیرمنتظره جنگ دوم قراباغ و اتمام سریع آن را باور نمی کنند. اما، کسانی بودند که دو سال قبل نیز درباره این جنگ خبر داده بودند. چنانکه برخی تحلیل گران شروع حملات 27 سپتامبر 2020 آذربایجان را چند سال قبل پیش بینی می کردند. در میان کسانی که پیش بینی شان به واقعیت پیوست ، کنستانتین ماکینکو ، معاون مرکز تحلیلی راهبرد و فناوری ها ( CAST ) هم بود. سایت ( یا نشریه ) “مسکووسکی کومسومولتس” Moskovskiy komsomolets با وی مصاحبه کرده و درباره مبناهای این پیش بینی و مواردی که قابل پیش بینی نبود، سوال کرده است.»
– دو سال و نیم پیش، در سال 2018 در مصاحبه ای که در ارتباط با انتشار کتاب “منتظر طوفان هستیم؛ قفقاز جنوبی” کردید، وقوع جنگ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را بر سر قراباغ کوهستانی غیرقابل اجتناب دانستید و تقریبا سناریو و تاکتیک نیروها و نتایج احتمالی را ترسیم کردید. این پیش بینی تقریبا در موارد اصلی محقق شد. اما، پیش بینی چه چیزی امکان پذیر نشد؟
– شاید هم من و هم سایر مولفانی که در تالیف آن کتاب شرکت داشتند، هیچ کداممان از قبل نتوانستیم این را مشاهده کنیم که باکو اهداف تعیین کننده و دارای ویژگی راهبردی برای خود معین کنند. تصور می کردیم که به احتمال زیاد قبل از تلاش برای حل مساله قراباغ ، همانند نمونه درگیری آوریل 2016 ، در مقیاسی متواضعانه یکی دو عملیات انجام دهند. ما انتظار نداشتیم که باکو شکست دادن قطعی واحدهای نظامی ارمنی و آزادسازی تمامی اراضی اشغال شده توسط ارامنه در سال های 1992 تا 1994 را به عنوان هدف خود تعیین کند.چرا نتوانستیم این را پیش بینی کنیم؟زیرا، نیکول پاشینیان در ماه مه 2018 در نتیجه “انقلابی مخملی” بجای سرژ سرکیسیان ، نخست وزیر ارمنستان شد. ما این را در نظر نگرفته بودیم.
اگر هیات حاکمه قدیمی قراباغی در حاکمیت ارمنستان باقی می ماند، به احتمال زیاد وضعیت نظامی در پاییز 2020 قدری متفاوت بود. امکان داشت که باکو برای انجام چنین عملیات نظامی جدی جرأت نکند. یعنی، در ابتدای سال 2018 ، معلوم نبود که پاشینیان تا این حد عاجز است.
اینکه فردی دارای تجربه جنگ ، مثلا کوچاریان که از سال 1998 تا 2008 رییس جمهوری ارمنستان بود، رییس دولت باشد با اینکه یک روزنامه نگار رییس دولت بشود، نتایج متفاوتی دارد. علاوه بر این، پاشینیان بطور طنزآمیزی به بازنده دیگری بجز مسئول شکست های سنگین شباهت دارد.
جمهوری آذربایجان نیز زمانی رییس جمهوری به نام ائلچی بیگ داشت که تحت رهبری او ، ارتش آذربایجان شکستی فاجعه بار متحمل شد و کشورش شکست های سنگینی خورد و اراضی خود را از دست داد. ائلچی بیگ قبل از اینکه رییس جمهوری بشود، درباره متون قدیمی تحقیق و آنها را از زبان عربی ترجمه می کرد و سپس همین شخص ، رییس دولت شد. شاید هم این طنز تاریخ باشد. در مورد رسیدن فرد دروغگویی مثل گورباچف به رهبری اتحاد جماهیر شوروی نیز ما شاهد همین وضعیت بودیم.گورباچف ظاهرا و بطور رسمی تحصیلات عالیه داشت و دبیر سازمان کامسومول مستقل دانشگاه شده بود.اما،در واقعیت گورباچف فردی بیسواد و بدون تحصیلات بود. همه ما شاهد “نتیجه درخشان” رهبری گورباچف بوده ایم. این موردی است که ما در سال 2018 ( در خصوص جمهوری آذربایجان و ارمنستان) نتوانستیم در نظر بگیریم و تغییر هیات حاکمه در ارمنستان و این همه ساده لوح بودن رهبری سیاسی جدید این کشور را پیش بینی نمی کردیم.
مورد دوم اینکه؛ نمی توانستیم تصور کنیم که مداخله ترکیه در این مناقشه تا این حد گسترده خواهد بود. اکنون به تدریج مشخص می شود که مستشاران نظامی ترک در واحدهای نظامی جمهوری آذربایجان بوده اند و نه تنها در برخی مقرها حاضر بودند، بلکه به پیشبرد عملیات نظامی و طراحی آنها مشغول بوده اند. آنها در سطح گُردان در واحدهای نظامی جمهوری آذربایجان حضور داشتند. در برخی موارد نیز در حد یک شرکت مستشاری. در واقع، عملیات را بر روی زمین رهبری می کردند. اپراتورهای پهپادها ترک بوده اند. درباره اینکه ارتش ترکیه سامانه های دفاع هوایی و ارتباطات و سایر ادوات حملات الکترونیکی را برای جمهوری آذربایجان تامین کرده است، اطلاعات وجود دارد. البته که در سال 2018 ، تصور دخالت تا این حد قدرتمند ترکیه در این رویارویی، دشوار بود.»
– دو سال قبل یعنی در سال 2018 ، در تحلیل درگیری های نظامی گفتید که سامانه دفاعی ارمنستان و ضعیف بودن تامین تجهیزات فنی و خطوط دفاعی و تناسب استقرار نیروها و ساختار نظامی توسعه نیافته، موجب شکست ارمنستان خواهد شد. پس چرا این مشکلات توسط رهبران ارمنستان طی دو سال اخیر حل نشد؟
– متاسفانه تا به حاکمیت رسیدن پاشینیان در سال 2018 ، این مسایل حل نشده بود و آمدن او به حاکمیت، وضعیت را بدتر نیز کرد. می‌توانیم اشتباهات مرتکب شده قبل از جنگ را برشماریم. بی اعتنایی به آمادگی استحکامات مهندسی از آن جمله است. در جهت جنوب، مشخص شد که ساختار دفاعی در مقابل تانک در این صحنه عملیاتی خیلی ضعیف بوده است. تمامی این مسایل حل نشدند. اما ما روس ها باید یک چیز را هیچ وقت فراموش نکنیم. در نتیجه جنگ سال های 1992 تا 1994 و درگیری های بعدی و از جمله در آوریل 2016، ارامنه برتر به نظر رسیدند. برغم عقب ماندگی تجهیزاتی – نظامی و شمار نیروها ، از نظر سازمان دهی و ویژگی های روحی و روانی به برتر بودن خود ها باور داشتند. به یک باره معلوم شد که نیروهای پیاده و تانک های جمهوری آذربایجان انگیزه و آموزش کاملی یافته اند.
نداشتن ارزیابی درست از رقیب، مساله خیلی خطرناکی است. حتی درست ارزیابی نکردن دشمن ضعیف نیز موجب شکست های سنگین می شود. معلوم شد که در واقع، از آوریل سال 2016 به بعد، جمهوری آذربایجان ها کیفیت نیروهای پیاده و فرماندهی را ارتقاء بخشیده اند. این نه تنها برای ارامنه، بلکه برای همه درس مهمی است. در هیچ حال نباید رقیب را حقیر ارزیابی کرد.
– در آستانه جنگ ، اشتباهات ارامنه مشخص شد. آیا فرماندهی نظامی طرف ارمنی در زمان عملیات های نظامی اشتباهی کرد که شکست ارامنه را سرعت بخشید؟
– به واقع نیز در زمان عملیات های نظامی، باز هم اشتباه اصلی ارزیابی نکردن جهت جنوب بود. متذکر می شوم که ارامنه در کل مرکز و شمال را حفظ کردند.
– آیا از نظر نظامی – فنی نیروهای جمهوری آذربایجان خیلی قوی تر بودند؟
– بله. این قابل پیش بینی بود. در سال 2018 روشن بود که پهپادها از جمله پهپادهای انتحاری، نقش بزرگی خواهند داشت. اما، تحقق نقش پهپادها تا این حد برای من و دیگران خیلی متعجب کننده بود. یک نکته متعجب کننده دیگر نیز کیفیت ارتقاء یافته نیروهای پیاده و وجود واحدهای نظامی پیاده کوهستانی چابک خیلی خوب آموزش دیده بود. در شوشی پهپادها کار نمی کردند. در آنجا نیروهای ویژه کوهستانی فعالیت می کردند. می توان گفت که جنگ تن به تن بود.
– پیش بینی شما درباره دخالت ترکیه در مناقشه آذربایجان و ارمنستان محقق شد؟ دستاورد آنکارا چه بود؟
نقش ترکیه خیلی زیاد بود. آنکارا و در واقع اردوغان، برای اجرای چند طرح تلاش می کند. یک طرح نئوعثمانی برای احیای نظارت بر اراضی است که زمانی در ترکیب امپراطوری عثمانی بوده است. طرح دوم، پان ترکیسم است. یعنی ، اردوغان می خواهد رهبر جهان تُرک بشود. هدف سوم اردوغان نیز این است که رهبر جهان اسلام شود. از این نظر، آذربایجان حلقه ای ضروری برای ترکیه است. آنجا نخستین مکان اجرایی شدن طرح پان ترکیستی اردوغان است.از نظر جغرافیایی ، ترک ها از آنجا به دریای خزر وارد می شوند و می توانند تاثیر زیادتری بر آسیای میانه و منطقه ولگا بگذارند. برای اجرای این طرح، تلاش های بعدی در قزاقستان، قفقاز شمالی و منطقه ولگا خواهد بود. متوقف نخواهند شد. این سناریو را تصور کنید؛ ترکیه با آذربایجان یکی می شود و سپس آذربایجانِ ایران را می‌گیرد. در این وضعیت، یک واحد دارای بیش از یکصد میلیون نفر جمعیت با صنایع قدرتمند ترکی و منابع انرژی آذربایجان شکل می گیرد. یعنی، موجودیت ژئوپلیتیکی که قدرت عثمانی در برهه طلایی این امپراطوری را یادآوری می کند.
– چه عاقبتی در انتظار ارمنستان است؟
– روزهای خیلی دشواری در انتظار ارمنستان است. مخاطرات بسیار بزرگی برای دولت ارمنستان وجود دارد. این ها نتیجه فاجعه شکست نظامی است. این مخاطرات همچنین از طرف رهبری سیاسی ساده و فاقد اراده سخت تر می شوند. به نظرم، هم اکنون مهاجرت از ارمنستان بطور جدی بیشتر می شود. در دو سه سال آینده نزدیک به دویست هزار نفر ارمنستان را ترک خواهند کرد. این برای کشوری که دو میلیون نفر جمعیت دارد، فاجعه است. تنها راه تداوم حیات برای ارمنستان، تقویت فرایندهای همگرایی با روسیه است. گرچه این همگرایی از نظر جغرافیایی سخت است. این فکر که ارامنه به روسیه نیازمندند، جایگزینی ندارد. اکنون احساس همگرایی با روسیه در قراباغ قوی تر می شود. به تدریج این تمایل به ارمنستان نیز سرایت خواهد کرد. فراموش نکنیم که ارمنستان هیچ گاه دولتی مستقل نبوده است.بدون روسیه ، ارمنستان نمی تواند وجود داشته باشد.
مسکووسکی کومسومولتس – 14 ژانویه 2021
