ابراهیم رومینا

اوکراین، هارتلند مکیندر و تصمیم اشتباه غرب

حمله روسیه به اوکراین را می توان از زوایای گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار داد. این کشور موقعیت حائل دارد. اساسی ترین و بنیادی ترین سیاست کشورهای حائل، بی طرفی فعال و استقلال از وابستگی به قدرتهای فرامنطقه ای است. این مساله خلائی است که سردمداران اوکراین چه قبل از 2104 و چه بعد از 2014 از آن غافل بوده اند. اما «ریشه بحران کنونی اوکراین، گسترش ناتو و تعهد واشینگتن به خارج کردن اوکراین از محور مسکو و ادغام آن با غرب است»(Mearsheimer,2014). این جمله ای بود که مرشایمر در مقاله ای در مجله نیویورک تایمز در 14 مارس 2014 به چاپ رساند. استفان والت هم در همین مجله به نقد سیاستهای اوباما پرداخت و معتقد بود که «در اوکراین، ایالات متحده باید پیش‌بینی می‌کرد که تلاش برای ورود این کشور به مجموعه غرب، به ناچار با واکنش شدید مسکو مواجه خواهد شد. سرنوشت اوکراین برای روسیه بیشتر از آمریکا اهمیت دارد و ولادیمیر پوتین نشان داده است که آمادگی دارد تا آسیب بزرگی به اوکراین وارد کند تا مانع همسویی آن با غرب شود»(Walt,2015).
فلسفه وجودی ناتو در شکلگیری نیرویی برای مقابله با شوروی و سپس روسیه بوده است. روسیه دشمن خود را در همسایگی و در کشورهایی که قبلا بخشی از آن بوده اند تحمل نخواهد کرد. حمله روسیه – خارج از چارچوبهای حقوقی نظام بین الملل- بدیهی ترین پاسخ به اقدام رئیس جمهور غرب گرای اکراین در تمایل به قرارگیری در مجموعه ناتو است. آنچه نتیجه سیاست گرایش به غرب را نصیب اوکراین خواهد کرد چالش پایدار برای آن کشور خواهد بود و روسیه نشان داده است که حساسیت بسیار زیادی را نسبت به آن دارد. اما این نوشته سعی در تطهیر روسیه ندارد. روسیه خود با چالشهای عمیقی در حوزه اقتصادی و سیاسی دارد که این جنگ هزینه های مضاعفی را به این کشور تحمیل خواهد کرد. مکیندر در مقاله محور جغرافیایی تاریخ، نقش ویژای را به جنوب اوکراین در تهاجم های تاریخی به غرب میدهد. منطقه مورد نظر مکیندر در حال حاظر با منطقه دنباس مطابقت دارد و با ادامه آن به بندر اودسا میرسد(Mackinder,1904: 421-437).. تمرکز نیرویهای نظامی روسیه در حال حاضر بر این بخشهای استراتژیک در جنوب اوکراین و دریای سیاه با هدف جلوگیری از پیوست این کشور به مجموعه ناتو است. چنانچه تضمین های لازم را روسیه کسب کند حملات به اکراین متوقف خواهد شد.
باید منتظر واکنش غرب بویژه آمریکا بود که آیا همچون دوره اوباما بدون آینده نگری واکنش نشان خواهد داد یا اتخاذ سیاست¬های مناسب از شکل گیری یک جنگ گسترده جلوگیری خواهد کرد. هر نو کنشی در این منطقه مستلزم در نظر گرفتن ملاحظات ژئواستراتژیک است و اکنون کلید تحولات آینده این منطقه و چه بسا جهان در دستان بایدن رئیس جمهور آمریکا است.
تهران- 5 اسفند 1400
– Mackinder, Halford J. (1904). The Geographical Pivot of History. The Geographical Journal. Vol. 23, No. 4 (Apr., 1904), pp. 421-437.
– Mearsheimer, John J. (2014). Getting Ukraine Wrong. The New York Times. March 13, 2014
– Walt, Stephen M. (2015). History Shows Caution Is the Best Approach for Foreign Action. The New York Times. May 15, 2015