شعر و ادب فارسی در عثمانی

۹ فروردین, ۱۳۹۲
شعر و ادب فارسی در عثمانی

فارسی را می سراید:

پرده داری می کند در قصر قیصر عنکبوت

بوم،نوبت می زند بر تارم افراسیاب

سلطان سلیم بر شاهنامه تسلط  داشت و به فارسی شعر می سرود. سلطان سلیم که ما ایرانیان او را با سنگ دلی و شهوت کشتار و ویرانی تبریز می شناسیم هنگامی که به پارسی می اندیشید،به فردی عاشق پیشه دگر می شود و می سراید:

اهل دل را جز این مرادی نیست

که سپارند جان به خاک رهت!

سلطان سلیمان قانونی نیز از سرایش شعر فارسی غفلت نکرده است.یکی از زیباترین ابیات وی چنین می گوید:

دیده از آتش دل غرقه بر آب است مرا

کار این چشمه زسرچشمه خراب است مرا!

سلطان جم(جمشید) فرزند بایزید شعری زیبا دارد با این بیت:

مکُش عشاق را کان بلبلانند

منه بر گردنت خون هزاران.

 

سلاطین و شاهزادگان عثمانی اغلب ذوق و قریحه فارسی سرایی داشتند.زبان دیوانی سلجوقیان و عثمانیان به کل فارسی بود.کتاب منشات متعلق به دیوان عثمانی در دوره سلطان محمد فاتح است که به اهتمام پژوهشگر ترک نجاتی اوغال به سال 1956 در استانبول منتشر شد و در آن می توان اسناد دیوانی عثمانیان را بررسی کرد. دکتر محمدعلی سجادیه فتح قسطنطنیه را یک فتح ایرانی می داند فتحی که در اثر آن قلمرویی جدید برای زبان فارسی باز شد و نخستین بیت آن را سلطان محمد فاتح سرود. تا سال 1311 که به دستور مصطفی کمال نهضت زدودن واژگان فارسی از زبان عثمانی به وجود آمد،زبان ترکی عثمانی مزین به گنجینه واژگان پارسی بود با این بی مهری وجود هنوز واژگان فارسی در زبان ترکی امروزین نقش مهمی را ایفا می کنند.

 

در قرن ۱۴ برتری عثمانی‏ها در آسیای ضغیر افزایش یافت.عثمانی‏ها ادبیات پارسی را برای مدت پنج و نیم قرن پشتیبانی کردند و تعداد زیادی از نویسندگان و هنرمندان را مخصوصا در قرن ۱۶ جذب کردند. یکی از نامدارترین شاعران پارسی دربار عثمانی فتح‏الله عارف چلبی بود.که همچنین وی یک نقاش و یک مورخ و همچنین آفریننده “سلیمان نامه” که زندگینامه سلیمان باشکوه بود نیز محسوب می‏شد. در اواخر قرن ۱۷ آنها زبان پارسی را به عنوان زبان دربار و اداری امپراطوری عثمانی رها کردند و ترکی را جایگزین آن نمودند. سلطان سلیمان حتی دیوان شعری به زبان پارسی دارد.فارسی را می سراید:

پرده داری می کند در قصر قیصر عنکبوت

بوم،نوبت می زند بر تارم افراسیاب

سلطان سلیم بر شاهنامه تسلط  داشت و به فارسی شعر می سرود. سلطان سلیم که ما ایرانیان او را با سنگ دلی و شهوت کشتار و ویرانی تبریز می شناسیم هنگامی که به پارسی می اندیشید،به فردی عاشق پیشه دگر می شود و می سراید:

اهل دل را جز این مرادی نیست

که سپارند جان به خاک رهت!

سلطان سلیمان قانونی نیز از سرایش شعر فارسی غفلت نکرده است.یکی از زیباترین ابیات وی چنین می گوید:

دیده از آتش دل غرقه بر آب است مرا

کار این چشمه زسرچشمه خراب است مرا!

سلطان جم(جمشید) فرزند بایزید شعری زیبا دارد با این بیت:

مکُش عشاق را کان بلبلانند

منه بر گردنت خون هزاران.

 

سلاطین و شاهزادگان عثمانی اغلب ذوق و قریحه فارسی سرایی داشتند.زبان دیوانی سلجوقیان و عثمانیان به کل فارسی بود.کتاب منشات متعلق به دیوان عثمانی در دوره سلطان محمد فاتح است که به اهتمام پژوهشگر ترک نجاتی اوغال به سال 1956 در استانبول منتشر شد و در آن می توان اسناد دیوانی عثمانیان را بررسی کرد. دکتر محمدعلی سجادیه فتح قسطنطنیه را یک فتح ایرانی می داند فتحی که در اثر آن قلمرویی جدید برای زبان فارسی باز شد و نخستین بیت آن را سلطان محمد فاتح سرود. تا سال 1311 که به دستور مصطفی کمال نهضت زدودن واژگان فارسی از زبان عثمانی به وجود آمد،زبان ترکی عثمانی مزین به گنجینه واژگان پارسی بود با این بی مهری وجود هنوز واژگان فارسی در زبان ترکی امروزین نقش مهمی را ایفا می کنند.

 

در قرن ۱۴ برتری عثمانی‏ها در آسیای ضغیر افزایش یافت.عثمانی‏ها ادبیات پارسی را برای مدت پنج و نیم قرن پشتیبانی کردند و تعداد زیادی از نویسندگان و هنرمندان را مخصوصا در قرن ۱۶ جذب کردند. یکی از نامدارترین شاعران پارسی دربار عثمانی فتح‏الله عارف چلبی بود.که همچنین وی یک نقاش و یک مورخ و همچنین آفریننده “سلیمان نامه” که زندگینامه سلیمان باشکوه بود نیز محسوب می‏شد. در اواخر قرن ۱۷ آنها زبان پارسی را به عنوان زبان دربار و اداری امپراطوری عثمانی رها کردند و ترکی را جایگزین آن نمودند. سلطان سلیمان حتی دیوان شعری به زبان پارسی دارد.