بخش مهمی از حوزه تمدنی ایران بزرگ بود که جدایی‌اش از حوزه نفوذ ایران یکی از پیامدهای قراردادهای نگین گلستان و ترکمن چای به شمار می‌رود.
پس از کودتای اکتبر و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، گرجستان ضمیمه اردوگاه وحشت شد اما فروپاشی شوروی به آزادی گرجستان منتهی نشد. چرا که ادوارد شوارد نادزه، آخرین وزیر امور خارجه شوروی، که اصالتی گرجی داشت، از مسکو به تفلیس نقل مکان کرد و بر اریکه قدرت نشست.
اگرچه سلطه حزب کمونیست بر جمهوری‌های شوروی خاتمه یافت اما کمونیست‌های سابق در بسیاری از این جمهوری‌ها، دولت را تصاحب کردند که شوارد نادزه نیز یکی از آنان بود. شوارد نادزه از مسکو به تفلیس رفت تا این بار رییس‌جمهور یک کشور تازه استقلال یافته شود اما سال‌ها حضور در کرملین باعث شد نگاهش کماکان به مسکو باشد و گرجستان در تیول روسیه باقی بماند.
در شوروی، اقتصاد، مطلقا دولتی بود. این دولت بود که تعیین می‌کرد چه کالاهایی، به چه میزان، با چه کیفیت و به چه قیمتی عرضه شود. دولت یگانه عامل تخصیص منابع کمیاب برای رفع نیاز‌ها و خواسته‌های انسانهای تحت سلطه بود. این دولت بود که حتی نوع نیاز‌ها و خواسته‌ها را تعیین می‌کرد.
۲. نهاد دولت، به مثابه فعالی مایشاء، میراث شوروی برای گرجستان بود. با فروپاشی شوروی، شواردنادزه وارث ارثیه‌ای شد که روزگاری خودش در مسکو حافظ آن بود. گرجستان پس از شوروی و تحت رهبری شواردنادزه نه تنها با گذشته وداع نکرد که اوضاع خراب‌تر هم شد. کشوری سرشار از فساد، تباهی و ناامنی. کشوری با اقتصاد مافیایی که بسیاری از مقامات و فعالان اقتصادی از ترس کشته شدن یا ربوده شدن، مجبور بودند با بادی‌گارد در شهر تردد کنند.
خصوصی‌سازی بی‌ضابطه، بدون آزادسازی اقتصادی صرفا به اختصاصی‌سازی منابع عمومی در میان صاحبان قدرت انجامید. بخش اصلی اقتصاد هم‌چنان دولتی بود و قوانین و مقررات دست و پاگیر کماکان پابرجا بود. در گرجستان و در دوران شواردنادزه تقریبا هیچ کاری بدون رشوه دادن پیش نمی‌رفت.
۳. گرجستان در سال ۲۰۰۳ مسیر تغییری بزرگ را در پیش گرفت. تعدادی از فعالان سیاسی و مدیران تحصیل‌کرده غرب، آغازگر جنبشی شدند که انقلاب گل سرخ (Rose Revolution) نام گرفت. از پیامدهای این حرکت، بازسازی کامل نظام اقتصادی گرجستان بر مبنای نظام اقتصاد بازار و ایجاد شفافیت کامل و کم‌نظیر بود. امروز گرجستان نمونه‌ای از معجزه اعتماد به نیروی پیش برنده آزادی است. کشوری که ایده «تدریجی بودن امر توسعه» را با تحولاتی سریع به چالش گرفته است.
از آنجا که گرجستان دروازه اروپا به سوی منطقه قفقاز است ادامه این روند می‌تواند این کشور را به مرکز اصلی تبادل کالا و خدمات در این منطقه بدل سازد.
گرجستان در کنترل فساد دستاوردهای سترگی داشته است. در سال گذشته تنها ۳% شهروندان برای انجام کارهای دولتی رشوه پرداخت کرده‌اند. رتبه شفافیت گرجستان طی ده سال گذشته از ۱۱۲ به ۱۲ در بین کشورهای جهان ارتقا یافته و گرجی‌ها امیدوارند در آینده نزدیک به شفاف‌ترین کشور جهان بدل شوند.
مهم‌ترین عنصر در جنبش مبارزه با فساد در این کشور، مقررات‌زدایی و شفافیت نظام اداری است. از جمله این موارد نظام گمرکی بسیار سهل در گرجستان است. گرجی‌ها بسیار مفتخرند که ورود یا خروج هر گونه کالا در گمرک، کمتر از یک ساعت انجام می‌شود. یک کامیون در مدت زمانی کمتر از یک ساعت وارد گمرک می‌شود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در همین زمان کوتاه کلیه تشریفات گمرکی انجام شده و کامیون از گمرک خارج می‌شود. سیستم‌های اسکن بسیار دقیق، امکان تخلف را به صفر نزدیک کرده و اتوماتیک شدن همه امور، میزان دخالت ماموران در تصمیم‌گیری‌ها را به حداقل رسانده است. امری که نقش به سزایی در کاهش فساد داشته است.
از تغییرات مهم اقتصاد گرجستان در ده سال گذشته، اصلاح بنیادین نظام حقوق مالکیت و تضمین کامل حقوق مالکیت فردی است. از دیگر تغییرات مهم، مقررات‌زدایی و روان‌سازی فضای کسب و کار است. ثبت شرکت و صدور مجوز کسب و کار در طی یک روز و غالبا در زمانی کمتر از شش ساعت انجام می‌شود و هر فعال اقتصادی به روشنی می‌داند برای فعالیت، چه دیونی دارد و در مقابل از چه حقوق و مزایایی برخوردار است. گرجی‌ها معتقدند مزیت‌شان در تقویت بخش خصوصی است تا خدماتی ارزان، شفاف و سریع را به خود و همسایگان‌شان ارائه کنند.
۴. یکی از اقدامات جسورانه طی ده سال گذشته، اصلاح قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی است. گرجستان به سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان راه‌برد توسعه ملی نگاه می‌کند. دولت گرجستان کوشیده است بهترین شرایط را برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کند. قوانین بانکی جدید این امکان را به شرکت‌های خارجی می‌دهد که حساب جاری و حساب دارای سوددهی افتتاح کنند. هم‌چنین دارایی‌های شخصی سرمایه‌گذاران خارجی از عوارض واردات و مالیات‌های گمرکی معاف است.
دولت گرجستان محورهای زیر را به عنوان خطوط و اهداف اصلی سرمایه‌گذاری خارجی مد نظر دارد:
– تقویت بخش تولیدی کشور جهت پاسخ به نیازهای داخلی به خصوص نیازهای اساسی مردم گرجستان
– حمایت از فعالیت‌های صادراتی برای حرکت به سوی اقتصاد متنوع
– افزایش کارایی منابع موجود و ارتقاء ظرفیت‌های بخش خصوصی
مزیت‌های گرجستان، این کشور را به محلی جذاب برای صاحبان سرمایه و کارآفرینان تبدیل کرده است. برخی از این مزیت‌ها عبارتند از:
– موقعیت سوق‌الجیشی این کشور در قفقاز و مجاورت با اروپا، روسیه و ترکیه
– قرار گرفتن در مسیر خط لوله نفتی دریای خزر به اروپا
– نقش گرجستان به عنوان دروازه آسیا و اروپا و دست‌رسی به دریای سیاه و وجود منطقه آزاد تجاری و بندری
– برابری حقوقی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی
– قوانین آسان مالیاتی
– اجازه برگشت سود و سرمایه شرکت‌های سرمایه‌گذار به خارج از این کشور
– نیروی متخصص ارزان گرجی و هزینه پایین تولید
۵. یکی دیگر از مولفه‌های رشد در گرجستان، نگاه اصولی به صنعت توریسم است. سرزمینی سرسبز، باستانی و سرشار از چشم‌اندازهای زیبا، در کنار مردمی مهربان، متساهل و دگرپذیر، این کشور را به مقصدی جذاب برای گردش‌گران بدل کرده است. شهر باستانی تفلیس در کنار بندر توریستی باتومی از پر تردد‌ترین شهرهای گردشگری این کشور است. قصد دولت گرجستان ارتقاء جایگاه صنعت توریسم در اقتصاد این کشور در پنج سال آینده است.
۶. مجموعه عوامل فوق‌الذکر به بهبود و ثبات عموم شاخص‌های اقتصاد کلان در گرجستان منتهی شده است. این کشور در سالیان اخیر و علی‌رغم بحران اقتصاد جهانی و همین طور درگیری‌های مرزی با روسیه بر سر موضوع اوساتیای جنوبی و فشارهای اقتصادی روسیه، رشد اقتصادی بالای شش درصد را تجربه کرده است.
تجربه گرجستان را باید معجزه اقتصاد آزاد دانست. این تجربه از آن جهت الهام‌بخش است که نشان می‌دهد با اتکا به مدیرانی جوان، تحصیل کرده و پر انر‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژی و با اعتماد به «معجزه آزادی»، می‌توان کشوری فاقد منابع طبیعی و زیرزمینی، و غوطه‌ور در ناکارآمدی و فساد را در طی نزدیک به ده سال به کشوری پیش‌رو بدل کرد.
البته هواداران بازگشت به گذشته، همانند شبح در گرجستان حضور دارند و در احزاب مخالف دولت متمرکز شده‌اند. کسانی که هم‌چنان نگاه‌شان به مسکو است و سعی در زنده کردن نوستالژی «اعانه‌های دولتی» دارند. این نیرو‌ها با حمایت آشکار و پنهان روسیه، مترصد فرصتی هستند تا با سوار شدن بر موجی پوپولیستی، اکثریت انتخاباتی را به دست آورند و فضا را به گذشته باز گردانند.
آینده نشان می‌دهد آیا بار دیگر دموکراسی در خدمت انهدام دموکراتیک آزادی و توسعه قرار می‌گیرد یا ملت گرجستان با پشتیبانی از نیروهای پیش‌برنده‌ی آزادی، بار دیگر بازماندگان کمپ «ضد آزادی» را به حاشیه می‌رانند.
