افسران آرانی که در جنگ های ایران و روس علیه عباس میرزا شمشیر زدند

پایگاه اینترنتی “اردو” متعلق به قوای نظامی جمهوری باکو، مقاله ای تحریف آمیز از تشکیل هنگ های نظامی متشکل از برخی از ساکنان مناطق شمال رود ارس تحت تابعیت ارتش تزارهای روس پس از تحمیل معاهده ننگین ترکمانچای به ایران منتشر کرد و  هنگ های نظامی تشکیل شده از خائنان را پایه گذاران نیروی نظامی جمهوری آذربایجان کنونی دانسته است. این رویکرد عجیب در حالی صورت می‌گیرد که انتظار نمی رفت، ارگان رسمی قوای نظامی از کسانی که به دولت و کشور قبلی خود خیانت کرده و با قوای متجاوز همکاری کرده اند.

این پایگاه اینترنتی، این معرفی هنگ های نظامی و شبه نظامی را که پس از اشغال شمال ارس توسط ارتش متجاوز روس، تحت فرماندهی تزارها  تشکیل شدند، خدمت به حفظ روحیه جنگاوری و رزم در میان ساکنان مناطق اشغال شده شمال رود ارس دانست.

میهمان سلیمان اف، استاد آکادمی نظامی نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و نویسنده مقاله ” خدمت آذربایجانی ها در ارتش روسیه پس از معاهده ترکمانچای”  در پایگاه اینترنتی “اردو” جمهوری آذربایجان، نام های شماری از افسران خدمت کننده قفقازی به ارتش تزار در جنگ کریمه و جنگ های روس – تُرک ، نوشت  با آنکه تزارها اعتمادی به ساکنان مناطق اشغال شده نداشتند و بخاطر وجود احتمال شورش واحدهای نظامی تشکیل شده از آنها علیه دولت مرکزی نگرانی داشتند، اما بخاطر نیازهای نظامی در مرز با ایران و نیز در مواجهه با اروپا و ترک ها، بطور موقتی هنگ هایی را از آذربایجانی ها [منظور تاتارهای مسلمان که در آن تاریخ هنوز آذربایجانی نامیده نمی شدند] برای استفاده در جنگ ها تشکیل می دادند.

گرچه نویسنده در این مقاله ساکنان ساکنان اراضی اشغال شده شمال ارس را “آذربایجانی” نامیده، اما به منابعی از استناد کرده است که در آن از ساکنان شمال ارس با نام “مسلمانان” و “تاتار” یاد شده و هنگ های نظامی تشکیل شده از آنها را نیز به نام مناطق و شهرهای محل سکونتشان نامگذاری کرده اند.

در این مقاله آمده است : « برغم وجود ممنوعیت ها و رفتارهای دوگانه، آذربایجانی های نظامی و ژنرال، بخاطر استعداد و توانایی های نظامی خود پرورش یافتند که هم در تاریخ نظامی آذربایجان و هم در صفوف ارتش ترازی، نامشان ثبت شده  و حتی چند نسل نظامی از آنها شکل گرفته است. مثلا نسل نخجوانسکی ها، نسل قاجارهای نظامی و نسل یادگاروف ها و سایرین از آن جمله اند.»

این استاد آکادمی نظامی افزوده است : « در نسل نظامیان نخجوانسکی ، کلبعلی خان نخجوانسکی، احسان خان نخجوانسکی، اسماعیل خان نخجوانسکی ، حسین خان نخجوانسکی و سایرین را می توان برشمرد. در این نسل، بجز حسین خان نخجوانسکی ، ژنرال سواره نظام، سایرین در قرن نوزده به عرصه رسیدند. کلبعلی خان نخجوانسکی که سرسلسله نسل نظامیان نخجوانسکی است، در دوره اشغال خان نشین آذربایجان شمالی ( نام جعلی رایج برای اراضی شمال رود ارس) ، خان نخجوان بود. شجاعت ها و استعداد و توانایی های او برای حفظ استقلال خان نشین نخجوان ، در منابع و ادبیات نظامی آن دوره عالی ارزیابی شده است. او فرمانده قشون نظامی این خان نشین نیز بود. تحت فرماندهی او،  قشون نخجوان هم با قشون روسیه و هم با قشون قاجار با شجاعت جنگیده بود!

پسر او احسان خان، نخستین ژنرال نسل نخجوانسکی ها است.  کلبعلی خان و دیگر پسرش شیخ علی نیز درجه نظامی دریافت کردند و به رتبه سرهنگی ارتقاء یافتند. در شرایطی که حفظ استقلال خان نشین نخجوان میسر نشد، احسان خان نیز مجبور به همکاری با ارتش روس شد.  پس از تسلیم شدن خان نشین نخجوان، احسان خان در جنگ های قشون روس با ایران شرکت کرد و پس از پایان جنگ با ایران، به فرمان تزار روس به وی درجه ژنرالی داده شد. دو پسر احسان خان نیز به نام های اسماعیل خان و کلبعلی خان نیز به خدمت در صفوف ارتش تزار ادامه دادند و درجه ژنرالی گرفتند. شجاعت ها و استعداد نظامی اسماعیل خان و کلبعلی خان در جنگ کریمه در نیمه قرن نوزدهم، در گزارش 18 جولای 1854  فرمانده دسته ایروان به نام ژنرال ورانگل نیز با افتخار ذکر شده است. اسماعیل خان نخجوانسکی در جنگ روس – ترک در سال های 1877 و 1878  استعداد خود را به نمایش گذاشت و به درجه سپهبد دست یافت. کلبعلی خان نیز به خاطر خدماتش درجه ژنرالی دریافت کرد. نسل باکیخانف ها هم بخاطر گشودن صفحات درخشان در تاریخ نظامی و  اجتماعی – فکری آذربایجان ، چند ژنرال و نظامی به عرصه رساند.»

در این مقاله ، عباسقلی آقا باکیخانف به عنوان بانی تاریخ نگاری حرفه ای و مولف آثار ادبی  و علمی – فلسفی ارزشمند توصیف و افزوده شده است : « عباسقلی آقا باکیخانف نیز به درجه سرهنگی ارتقاء یافته بود و برخی مولفان احتمال می دهند که او به درجه ژنرالی نیز ارتقاء یافت! در میان نمایندگان نظامی این نسل ، شخصیت هایی مثل سپهبد جعفرقلی آقا باکیخانف ، ژنرال حسن آقا باکیخانف، ژنرال عبدالله آقا باکیخانف نیز وجود دارند. در میان نظامیان آذربایجانی قرن نوزدهم ، آدمیرال ابراهیم بیگ اصلان بیگف، ژنرال اسد بیگ تالشخانف، ژنرال حسن بیگ آقالاروف، سپهبد بالاکیشی عربلینسکی ، ژنرال میرکاظم تالشخانف، سرهنگ اسرافیل بیگ یادگاروف، سرهنگ کریم بیگ نوروزوف، ژنرال امیرکاظم میرزا قاجار، سرهنگ خان بابا خان قاجار، ژنرال رضاقلی میرزا قاجار و ده ها و صدها آذربایجانی دیگر نیز وجود دارند. متاسفانه تهیه  آماری نسبتا کامل درباره آذربایجانی های خدمت کرده در ارتش تزاری امکان پذیر نیست. زیرا، از یک طرف منابع اولیه ضروری وجود ندارد و از سوی دیگر، برای جذب آذربایجانی ها به ارتش تزاری سیستم خاصی وجود نداشت. این موضوع، بیشتر به ابتکار خود آذربایجانی ها بستگی داشت. آنها بطور داوطبانه وارد مدارس نظامی در تفلیس و سایر مناطق روسیه می شدند و پس از فارغ التحصیلی وارد ارتش روس می شدند. در قرن نوزدهم در باکو و سایر شهرهای آذربایجان، هیچ مدرسه ای برای تحصیل نظامی در هیچ سطحی وجود نداشت».

سایت اردو در مطلب دیگری خبر داده است که تاریخ نظامی آذربایجان به دستور الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان بطور مفصل تحقیق خواهد شد.

 

https://ordu.az/az/news/167031/herb-tarixi–turkmencay-muqavilesinden-sonra-azerbaycanlilarin-rusiya-ordusu-terkibinde-xidmeti-

https://ordu.az/az/news/167627/azerbaycan-herb-tarixi-daha-ehateli-oyrenilecek