در ادامه مباحث تاریخی که در ترکیه جدید پیرامون مفهوم ترکیت و هویت ملی پدیدار شده است. عایشه حر مورخ و نویسنده و یوسف خلج اغلو مورخ و نماینده حزب حرکت ملی در مجلس به بحث و مناظره پرداختند.
به گزارش وب سایت خبری- تحلیلی آذری ها به نقل از شبکه تلویزیونی «خبر ترک» در این مناظره که بحث پیرامون مفهوم نژاد آغاز گردید عایشه ضمن اشاره به برساخته بودن این مفهوم در قرن نوزدهم از سوی دانشمندان اروپایی گفت: نژاد مفهومی است ناظر به آنتروپولوژی ولی امروز چنین چیزی موضوعیت ندارد. نمی توان بدرستی گونه های انسانی را به نژاد تقسیم کرد. در نهایت شاید بتوان از مفهوم قومیت صحبت به میان آورد که مفهومی فرهنگی-جامعه شناختی است.
اما از دیگر سو خلیج اغلو مورخ نزدیک به گرگ های خاکستری و نماینده مجلس در دفاع از مفهوم نژاد گفت، چیزی به اسم نژاد وجود دارد و ویژگی های اخلاقی انسان ها محصول نژاد آن ها است. وی در ادامه اظهار داشت برای نمونه ویژگی اخلاقی- نژادی ترک ها صاف و ساده بودن آن ها است. و این محصول نژاد است. ترک ها نسبت به سایر ملت ها متمایز هستند و این تمایز و ویژگی ها به یقین ناشی از نژاد است.
عایشه حر با انتقاد از این رویکرد گفت نمی توان خصلت اخلاقی جمعی برای انسان ها در نظر گرفت و این مسئله با علم و حقیقت در تضاد است. وی گفت ملی گراهای ترکیه از این ادعاها زیاد دارند. مثلاً می گویند ترک ها ملت جنگاوری هستند. اما در ترکیه امروز یک میلیون و سیصد هزار سرباز فراری داریم. در جنگ جهانی نخست هم حدود یک میلیون سرباز فراری داشتیم.
حر در ادامه با خواندن یک متن تاریخی مربوط به دوران سلطان مراد سوم عثمانی و به نقل از منظومه حافظ حمدی چلبی، گفت خلج اغلو به ما بگوید که این روایت تاریخی دوران عثمانی به کدام یک از ویژگی های ترک ها اشاره می کند:
«حضرت سلطان، از بدو آفرینش تا به امروز گیتی از شرارت ترک ها در امان نبوده است. خداوند به ترکان قوه فاهمه نداده است. ترک حتی اگر عاقل باشد بی ادب است. حدیث شریف پیامبر آن معدن خوبی ها است که می گوید: ترک را بکش حتی اگر پدرت باشد. خون ترک ها حلال است».
عایشه حر به اشاره به مفقود بودن هویت ترکی در طول تاریخ و عدم آگاهی ملی در دوران عثمانی اظهار داشت ترک و ترکیه مفاهیمی هستند که در طول تاریخ وجود نداشتند و اصولا لفظ ترکیه در قرن نوزدهم اختراع شده است.
عایشه حر ادامه می دهد: در دوران عثمانی بر اساس روابط مرکز- پیرامون گاهی صفات بسیار زشتی برای ترک ها برشمرده می شد که اکنون در آثار آن دوران می توانیم ببینیم. برای نمونه صفات زشتی مانند نادان، راهزن، پست، بی نماز، اهل هوی و هوس، ترک بد لقاء و… صفاتی بود که برای ترک ها در دوران عثمانی ثبت شده است.
خلج اوغلو مورخ پان ترکیست و نماینده حزب حرکت ملی در مجلس با اصرار پیاپی عایشه حر به برشمردن برخی ویژگی های نژادی ترک ها پرداخت و ویژگی های ظاهری ترک ها را چنین برشمرد: «ترک ها نژادی هستند که استخوان گونه شان برجسته است و چشم های تنگی دارند».
عایشه حر در ادامه بحث خود اظهار داشت لفظ ترکیه برای نخستین بار در فوریه 1921 در مجلس ترکیه به صورت رسمی استفاده شد و نام «ملت ترک» برای نخستین بار در سپتامبر 1922 مورد استفاده قرار گرفت.
وی با طرح روایتی مربوط به خاطرات یک بازرس جوان دوران عثمانی (در دوران اتحاد و ترقی) گفت پیش از 1920 چیزی به اسم ترک و ترکیه و ملت ترکیه وجود خارجی نداشت. یکی از بازرسان در خاطرات خود می نویسد به هنگام گفتگو با سربازانی که از آناتولی آورده شده بودند از آنها سوالاتی در خصوص دین، پیامبر و کلیات سیاسی می پرسیده است. این بازرس از سربازان می پرسد ما متعلق به کدام «ملت» هستیم؟ و سربازان هر یک پاسخ های مختلفی می دهد. بازرس از سربازان عثمانی می پرسد آیا ما ترک نیستیم؟ حمله سربازان پاسخ می دهند: استغفرالله حر در ادامه گفت در میان سربازان عثمانی ترک تعبیر منفی بود. آن ها خود را مسلمان و تابعین عثمانی می دانستند.
