فرایند متروک شدن عبارت توهین آمیز «ترک» در کشور ترکیه سرعت گرفته است. به گزارش آذریها سال گذشته پروفسور یاسین آک تای (مشاور اردوغان) در یک نشست دانشجویی اظهار داشت که چیزی به اسم ترک وجود خارجی ندارد. وی گفته بود:
« اگر در این کشور فقط به موجودیت ترک ها اذعان و توجه کنیم هزینه بالایی خواهیم داد…به شما در مدارس آموزش می دهند که شما ترک هستید. اگر بپرسید ترک یعنی چه خواهند گفت، کسانی که از آسیای میانه به آناتولی مهاجرت کرده اند. اما واقعا باید پرسید نیای چند نفرمان از آسیای میانه آمده است؟ عصمت اوزل یک اصطلاح زیبا دارد و می گوید چیزی که ما بدان می گوییم تُرک در واقع یک سنتز است [محصول آمیختگی چندین نژاد]، پس چیزی به اسم تُرک بصورت اصیل وجود ندارد».
علاوه بر این عدالت و توسعه در نظر دارد عبارت «ترک» در قوانین این کشور را به عبارت «ترکیه» تبدیل کند. از آن جمله می توان به برخی از اصول قانون اساسی در خصوص تعریف شهروندی کشور ترکیه و هم چنین قوانینی که مانند «قانون کیفری تُرک» دارای پسوند قومی می باشند. همچنین برخی از سازمانها و وزارت خانه های دولتی نیز شامل این طرح می شوند.
رجب طیب اردوغان و بسیاری دیگر از سیاست مداران این کشور سالها است که از نام «ملت ترکیه» به جای ملت ترک استفاده می کنند.
در همین راستا ارخان افیونجو مورخ و نویسنده در برنامه تلویزیونی پشت پرده تاریخ به مدیریت مراد بارداکچی عنوان کرد که مورخان ترکیه دیگر از کلمه «تُرک» استفاده نمی کنند و این کلمه را باعث «شرمندگی» خود می دانند. وی گفت حتی گروهی از مورخان سرشناس ترکیه گروه مجازی- تخصصی خود را به عبارت «مورخان ترکیه» تغییر نام داده اند در حالی که پیش از آن «مورخان تُرک» نام داشت و این نشان پرهیز قشر فرهیخته این کشور از کلمه «ترک» می باشد.
برخی از مورخان معتقدند که تُرک عنوانی تحقیر آمیز در عصر عثمانی بود که به افراد لااوبالی و بیسواد اطلاق می شد.
پروفسور جمال الدین تاشکران استاد دانشگاه قاضی استانبول تطهیر کلمه ترک را محصول ملت سازی دولتی در عهد آتاترک می داند و معتقد است :
« مفهوم تُرک در دوران عثمانی یک اصطلاح تحقیر آمیز بود. عثمانی ها مفهوم تُرک را به شدت تحقیر می کردند و می گفتند “اشک تورک” یا “ترک لاشعور”. اگر ما امروز به ترک بودن خود افتخار می کنیم و اگر یک ملت ترک هستیم و از ترک بودن شرمنده نیستیم، مدیون آتاترک ایم».
محمدعلی فروغی سفیر وقت ایران در ترکیه در خاطرات خود به نیات آتاترک در راستای ملت سازی مصنوعی اشاره کرده و می نویسد:
«آتاترک به من گفت شما ایرانی ها قدر ملیت خود را نمی شناسید و نمی دانید که ریشه داشتن در بخشی از زمین چه نعمت بزرگی است و ملیت وقتی مصداق پیدا می کند که آن ملت را بزرگان ادب، حکمت و سیاست و در معارف و تمدن بشری سابقه ممتد باشد. شما قدر و قیمت بزرگان خود را نمی شناسید و عظمت شاهنامه را در نمی یابید و نمی دانید که این کتاب سند مالکیت و ورقه هویت شما و من ناگریزم برای ملت ترک چنین سوابقی دست و پا کنم». (ج اول خاطرات فروغی، ص نوزده)
عایشه حر آکادمیسین و تحلیل گر تاریخ ترکیه نیز معتقد است هویتی به اسم ترک در طول تاریخ فاقد سابقه است و در عثمانی چیزی به اسم آگاهی ملی ترک وجود نداشت. از نظر وی ترک و ترکیه مفاهیمی هستند که در طول تاریخ وجود نداشتند و اصولا لفظ ترکیه در قرن نوزدهم “اختراع” شده است.
وی اخیرا در یک برنامه تلویزیونی به روایتی تاریخی از سلطان مراد سوم به نقل از منظومه “حمدی چلپی” اشاره کرده و اثبات کرد که مفهوم ترک در این دوران بار معنایی منفی داشت:
«حضرت سلطان، از بدو آفرینش تا به امروز گیتی از شرارت تُرک ها در امان نبوده است. خداوند به ترکان قوه فاهمه نداده است. ترک حتی اگر عاقل باشد بی ادب است. حدیث شریف آن معدن خوبی ها است که می گوید: ترک را بکش حتی اگر پدرت باشد. خون ترک ها حلال است». (پایان نقل قول) (برای مطالعه بیشتر کلیک کنید)
این استاد دانشگاه با اشاره به این روایت های تاریخی نشان می دهد که کلمه ترک پیشینه تاریخی و بار هویتی مثبت نداشته است.
ترکیه 1930: سیاست جداسازی کودکان کُرد از خانواده و آسیمیلاسیون کردها/ عایشه حر
آنچه تُرک ها در مورد مولانا نمی دانند/ عایشه حر
در نشست «تُرک اوجاقی» مطرح شد: در عثمانی عناوین تحقیر آمیز برای تُرکها استفاده می شد
هویت عثمانی: ترک، مسلمان یا رومی؟/اصلی ارگون
