این روزها سالگرد سقوط هواپیمای اس ۳۰۱ ایران در خاک ارمنستان در سال ۱۳۷۳ است. این هواپیما از مسکو به ایران باز می‌گشت و خانواده تعدادی از دیپلمات‌ها که قصد بازگشت به ایران در نوروز را داشتند، سوار آن بودند.
هواپیما در اطراف خوجالی سقوط کرد و البته هیچ دیپلماتی سوار هواپیما نبود.
پیرامون حادثه چند نظریه وجود دارد:
۱. یک نظریه این که روس‌ها قصد داشتند از این راه پیامی به ایران بدهند. زیرا در این تاریخ فعالیت ایران در مناقشه قراباغ خیلی زیاد شده بود. جایی‌که روسیه آن‌را حوزه نفوذ انحصاری خود می‌داند. روس ها حتی در یک مورد از ورود هئیت بلند پایه دیپلماتیک ایران به منطقه قراباغ جلوگیری کرده بودند.
۲. نظریه دوم مبتنی بر اشتباه خلبان در هدایت هواپیما خارج از دالان هوایی، سطح ارتفاع پایین به‌دلیل عجله، عبور از منطقه نظامی و… است که موجب شد، نظامی‌های ارمنی (که فاقد رادار هم بودند) تصور کنند این پرنده متعلق به رژیم باکو است و آن‌را مورد اصابت قرار دهند.
۳.یکی دیگر از نظریه‌ها،احتمال سرنگونی هواپیما توسط رژیم باکو است. هواپیما در نزدیکی استپاناکرت جایی که تنها فرودگاه ناگورنو-قراباغ در آن واقع شده سقوط کرد.
رژیم باکو قبلا تهدید کرد اجازه نخواهد داد پرنده‌ای از این مرکز بلند شود و احتمالا این هواپیما را متعلق به ارمنستان می‌پنداشته است.
۴.نظریه دیگر در خصوص نقص فنی است که گزارش‌هایی در این خصوص منتشر شده است. گویا هواپیما در گرجستان اعلام نقص فنی کرده بود که در بایگانی خبرگزاری آسوشیدپرس در ۱۹۹۴ ثبت شده است.
احمد سبحانی کاردار وقت ایران در ارمنستان بارها برای بازدید از نقطه سقوط به خوجالی رفت اما نتیجه خاصی از تحقیقات حاصل نشد.
