روزنامه قانون: دکتر حمید احمدی، از بزرگان رشته علوم سیاسی ایران در کتاب اخیر خود به بحرانهای قومی در ایران و جهان و راهکارهای مدیریت آنها پرداخته است. شکل و نوع مواجهه دولتها با اقوام، همواره یکی از آن دست موضوعاتی است که گاه به درگیریهای گستردهای منجر میشود. از اینرو ضرورت دارد با ساختارشناسی قومیتی و برخورد بومی با اقوام، راهحل مناسبی را اتخاذ کرد. به بهانه رونمایی از کتاب مدیریت سیاسی بحرانهای قومی، دکتر حمید احمدی، سالار سیفالدینی و حبیبا… فاضل در مراسم رونمایی از این کتاب در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در خصوص محتوای کتاب و نیز بازخوانی راهکارهای مدیریت اقوام در ایران و جهان به اظهارنظر پرداختند.
ایجاد جامعه ملی
دکتر حمید احمدی، مولف و استاد رشته علوم سیاسی دانشگاه تهران در ابتدای این نشست اظهار کرد: «هنگامی که دولت در بستر تاریخ وجود نداشته باشد، ملت نیز تشکیل نمیشود. در پیشینه سیاسی ایران به روشنی میتوان وجود دولت را مشاهده کرد، به نحوی که از زمان هخامنشیها تا پس از ورود اسلام همواره دولت در ایران وجود داشته است. از سوی دیگر وقتی به تاریخ ایران نگاه میکنیم، درمییابیم که فرهنگ مشترک نیز یکی دیگر از وجوه اشتراک ایرانیان بوده است. گروههای قومی مانند کردها، بلوچها و آذریها نیز از بومیان ایران بودهاند و به زور سرنیزه یا از طریق مهاجرت ساکن ایران نشدهاند. پس گروههای قومی ایران دارای ریشههای کهن هستند. جالب است بدانید تا جنگ جهانی دوم بههیچوجه کشمکشهای قومی در ایران وجود نداشت. پس از جنگ جهانی دوم شوروی با سیاستهای خاص خود و ایجاد فرقه دموکرات آذربایجان درصدد ایجاد تفرقههای قومی برآمد. این روند در دوره پهلوی و پس از پهلوی نیز ادامه پیدا کرد. با وجود تمام چنین تفرقهافکنیهایی هیچگاه اختلافات قومی در ایران گسترده نشد. پس از انقلاب اسلامی به ویژه پس از روی کار آمدن دولت اصلاحات، به دلیل فضای باز فرهنگی که در قالب اصل14 قانون اساسی به مردم داده شد، رشد زبانهای قومی گسترش پیدا کرد. پس هیچگاه نمیتوانیم بگوییم که در ایران اختلافات قومی ریشهدار بوده است. در دوران معاصر در شاخه علوم اجتماعی با پیدایش تفکر مارکسیسم-لنینیسم چارچوبهای نظری واحدی در جهان تجویز شد. چنین شرایطی دولتها را از ارائه راهکارهای بومی دور کرد. ایران کشوری است که اقوام متعددی در آن زندگی میکنند و نباید برای چنین کشوری حکم واحدی صادر کرد. تنها راهحلی که برای مدیریت اقوام ایرانی وجود دارد، ایجاد جامعهای ملی است به نحوی که کل ملت ایران همچون یکخانواده با یکدیگر زندگی کنند».
ذهنیت قربانی و رهبران تفرقهافکن
«سالار سیفالدینی»، پژوهشگر اقوام در این جلسه بهتشریح کتاب مدیریت سیاسی بحرانهای قومی پرداخت و گفت: «این کتاب از دکتر احمدی را باید ادامه دیگر آثار ایشان دانست. در ماهیت این کتاب میتوان گفت که چندنظریه مهم از جمله ذهنیت قربانی و رهبران تفرقهافکن به دایره مفاهیم علوم سیاسی اضافه شده است. از دوران پیشهوری و قاضی محمد تا اوایل انقلاب اسلامی که رهبران گروههای چپ حضور داشتند تا روزگار کنونی که برخی از نمایندگان مجلس درصدد تفرقه هستند، رهبران تفرقهافکن وجود داشتهاند. در پاکستان، هندوراس و آفریقای جنوبی نیز رهبرانی وجود داشتند که یکشبه ملیگرا شدند و از نردبان قدرت بالا رفتند. پس تبیین مفهوم رهبران تفرقهافکن در این کتاب جایگاه مهمی دارد که برای شخص من تازگی داشت. موضوع مهم دیگر بحث کاناداست. کانادا چندی پیش به سمت ایجاد چندفرهنگگرایی حرکت کرد. موازی با همین روند در استان کِبِک تصمیم گرفته شد که فقط زبان فرانسوی وجود داشته باشد. یعنی ناسیونالیسم قومی در سطح کلان و زبان واحد در محدوده قومی اِعمال میشود. در چنین حالتی یک تناقض آشکار دیده میشود. در جامعه ما نیز میگویند که باید به زبانهای مختلف احترام گذاشته شود اما در ناحیههای قومی سعی در یکسانسازی دارند. بهطور مثال در زبان کردی تمایل این است که یک زبان وجود داشته باشد در صورتی که میدانیم چندزبان کردی وجود دارد. دیگر آنکه بعضی از مشکلات ساختاری هستند. باید ساختارها مورد ارزیابی قرار گیرند. در کتاب اخیر دکتر احمدی تفاوتهای ایران با سایر کشورها به طور دقیق بیان شده است و این میتواند منشأ مطالعات و تحقیقات گستردهای باشد».
تکیه بر خاصگرایی بهجای هستیشناسی عامگرا
«حبیبا… فاضل»، استاد دانشگاه تهران نیز در ادامه این جلسه گفت: «باید نسبت ناسیونالیسم خرد و کلان را در نظر داشته باشیم. مارکسیسم بهعنوان یک انحراف یا بهعنوان یکمقوله روشنگرانه، تحولی عظیم در مناسبات ناسیونالیسم ایجاد کرد. علوم سیاسی و اجتماعی در ایران به هستیشناسی عامگرا ارتباط دارد. یعنی وقتی در حوزه حقوق عمومی یا قومی صحبت میکنیم، به نتیجهای کلی نایل میشویم. به نظر میرسد هستیشناسی عامگرا قدری به دور از واقعیات قومی است. از اینرو ضرورت دارد که تکیه علم نوین بر خاصگرایی باشد. کتاب مدیریت سیاسی بحرانهای قومی دکتر احمدی، دقیقا بر همین موضوع یعنی خاصگرایی توجه دارد. منطق مواجهه و گذار از منطق اینهمانی به مناظره یکی از وجوه برجسته این کتاب است».
