گفت. تنها در یک دهه گذشته بود که ترکیه به مدد دموکراسی و مدرنیته ای که در حال تجربه آن بود توانست بر همسایگان خود در خاورمیانه و کشورهای آفریقای شمالی تاثیر بگذرد.
ترکیه در دهه نود نه از منظر سیاسی و نه اقتصادی الگویی برای هیچ کشوری نبود. روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و همزمانی آن با رویکرد نه چندان مقبول اتحادیه اروپا در قبال عضویت این کشور منجر به اصلاحات اقتصادی و سیاسی در ترکیه شد. ترکیه با مقاومت های خود در حوزه سیاست خارجی و استقلالی که رهبران آن از خود نشان دادند تبدیل به الگویی برای دیگران شد. با این همه برخی رفتارها و موضع گیری های اخیر ترکیه ، اعتبار دولتمردان این کشور را زیر سوال برد. آنکارا در مواجهه با مسائل داخلی در مصر همان نقش آزادی خواهی را بازی کرد که همگان از آن انتظار داشتند. با این همه چندی بعد همین ترک ها در قبال لیبی و امروز هم در مقابل سوریه موضعی نه چندان مورد انتظار اتخاذ کرده اند.
هم معمر قذافی و هم بشار اسد رابطه بسیار خوب و نزدیکی با رهبران عدالت و توسعه داشتند. آنکارا در مواجهه با معمر قذافی هنوز به این قطعیت نرسیده که آیا وی باید برود و یا ماندنش به مصلحت بیشتر است.شاید به دلیل همین تردید است که ترک ها ترجیح می دهند با احتیاط در خصوص رفتن معمر قذافی نظر دهند. لیبی و ترکیه روابط تجاری بسیار نزدیک به هم دارند. این بازی تاخیر و تعلل برای ترک ها بسیار گران تمام شد.ترکیه در قبال لیبی دو سیاست کاملا متفاوت را اتخاذ کرد. ابتدا نوعی سردرگمی در این موضع گیری ها به چشم می خورد.اندکی بعد مخالفت سرسختانه اردوغان با دخالت نیروهای ناتو در لیبی همگان را به ترک ها بدبین کرد و در نهایت هم سخنان وی در انتقاد از مجهز کردن مبارزان علیه قذافی تیر خلاصی به اعتبار رهبران ترک بود. به دنبال همین موضع گیری ها بود که مبارزان یا همان مخالفان در بنغازی کنسولگری ترکیه را تخریب کردند.
حس ترکیه ستیزی که جهان اسلام را در برگرفته رهبران این کشور را شوکه کرد. رهبران عدالت و توسعه همان هایی هستند که تا پیش از ماجرای لیبی قلب جوانان عرب را ربوده بودند. نمک این زخم هم در این حقیقت نهفته بود که جوانان عرب در لیبی نیکولا سارکوزی را به دلیل حمایت از حمله به لیبی دوست شفیق خود می دانند اما چشم دیدن اردوغان را ندارند. سارکوزی از جدی ترین مخالفان حضور ترکیه در اتحادیه اروپا است. اکنون با بالا گرفتن ناآرامی ها در سوریه باز هم ترکیه در مقام اتهام قرار گرفته است.
به نظر می رسد که تنش در سوریه هر روز سیر صعودی خود را طی کند. نیروهای دولتی با معترضان درگیر شده اند و همین مساله بر آتش معرکه می افزاید. بسیاری از تحلیل گران آخرین بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه را در درخواست از معترضان برای همراهی با اصلاحات بشار اسد بزرگترین اشتباه می دانند. رجب طیب اردوغان برای مردمانی نسخه پیچید که بسیار بیش از دیگران از تحولات جاری در ترکیه پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه استقبال کردند. آنکارا با این بیانیه به شکل تلویحی به مردم سوریه فهماند که ما رفاقت با مردی را که شما با وی مخالف هستید بر حمایت از شما ترجیح می دهیم.
بسیاری از تحلیل گران گام های بشار اسد را به نمایشی بیشتر شبیه می دانند. در حالی که بشار از آرامش سخن می گوید و اصلاحات، نیروهای امنیتی در کوچه و خیابان معترضان را مورد ضرب و شتم قرار می دهند . اخبار رسیده از دمشق حاکی از آن است که در روز جمعه خشم در این کشور حداقل ۸۰ نفر جان خود را از دست دادند. ماجراهای یمن هم ترک ها را به شدت نگران کرده است. اوضاع در خاورمیانه به گونه ای ست که می تواند ترک ها را در شرایط مشابه و خطرناک دیگری هم قرار دهد. ترکیه باید میان ملت ها و دولت ها، گزینه نخست را انتخاب کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه
