همنشینی مسالمت‌آمیز اقوام و مذاهب در مرز و بوم ایران

۲۳ بهمن, ۱۳۹۵
همنشینی مسالمت‌آمیز اقوام و مذاهب در مرز و بوم ایران

همشهری استانی:

همواره همنشینی مسالمت‌آمیز اقوام و مذاهب مختلف در این مرز و بوم زبانزد جهانیان بوده است.

در آذربایجان غربی و به خصوص در ارومیه این رنگارنگی اقوام و مذاهب و حتی زبان ها به سبب مرزی بودن این استان موج می زند.

مطالعه ای از ترکیب قومی خانوارهای نمونه و مورد بررسی در ارومیه که حدود سال ۱۳۷۹ انجام گرفت نشان می‌دهد که ترک‌زبانان ۸۵/۷ درصد خانوارهای نمونه و کردزبان‌ها حدود ۱۰/۵درصد از جمعیت ارومیه را تشکیل می دادند.

در این آمارگیری نمونه‌ای درصد آشوری‌ها، فارس‌زبان‌ها و ارمنی‌ها در شهر ارومیه به ترتیب ۱/۷، ۱/۶ و ۰/۵ بود. اما از لحاظ مذهبی آمار منتشر شده در سال 1376 نشان می دهد، ۶۳درصد ساکنان ارومیه را مسلمانان اثنی عشری، ۳۳ درصد را مسلمانان سنی شافعی و حنفی و همچنین یک درصد را مسیحیان آشوری و ارمنی تشکیل می‌دادند.

 

آنچه بر ارومیه گذشت

اگر بخواهیم کندوکاو درباره تاریخچه زندگی اقوام در ارومیه را به سال های خیلی دور ببریم می رسیم به سالنامه‌های آشوری که در آنها آمده است، منطقه شمالی دریاچه ارومیه در دست اورارتو بوده و جنوب آن در دست ماننا و ارومیه نیز یک منطقه چند قومیتی بوده است. در اوایل دوره اسلامی، کردها و مسیحیان، ساکنان ارومیه را تشکیل می‌دادند. به همین سبب تا اواخر قرن دهم هجری، ارومیه هنوز یک شهر عمدتا کردنشین سنی مذهب بود. به همین دلیل است که حالا و در دهه 90 شمسی لهجه‌های مختلف زبان کردی اعم از لهجه کردی کرمانجی و کردی سورانی از گویش های مرسوم است. در اصل ترکیب جمعیتی این شهر در زمان شاه عباس صفوی تغییر کرده است. از همان زمان هم بود که ارومیه به نماد همزیستی در ایران تبدیل شد.

 

 تنوع زیست زبانی در ارومیه

نزدیک به نیمی از جمعیت این شهر از هم میهنان کردزبان تشکیل شده که همراه آذری ها، ارمنی ها و آشوری ها و فارسی‌زبان‌ها زندگی می کنند. در بین هر یک از اقوام حاضر در این استان نیز تنوعات پیچیده ای وجود دارد. برخی از کردهای استان از ایل شکاک، برخی دیگر کرمانجی و برخی دیگر گویشورن سورانی هستند. البته که هریک از این «زبان های کردی» می تواند یک زبان مستقل خوانده شود چراکه هریک ساختار گرامری و لغوی منحصر به خود را دارند. به لحاظ مذهبی هم هم نشینی مذاهب مختلف در این شهر لطف خودش را دارد، چه آنکه روزگاری اهل سنت هنگام بازسازی مسجدشان، در مسجد شیعه ها نماز گذاشتند و از این رو اتحادشان را با آنها نشان دادند.

به حساب سرانگشتی به تنوع قومی – مذهبی‌10 گروه‌ در ارومیه می رسیم. هر چند در نگاه اول دسته‌بندی شیعه – سنی (آذری- کرد) دسته بندی غالب به نظر می رسد ، اما با نگاه ریزبینانه خواهیم دید که اقلیت های دینی، مذهبی و اقوام بسیار زیادی در این ناحیه ساکنند.  به سبب همین تجمیع اقوام و مذاهب بود که با دستور نهاد ریاست جمهوری مرکز مطالعات اقوام و ادیان در دانشگاه ارومیه تاسیس شد تا به مطالعه این تنوع و حفظ و حراست از آنها پرداخته شود.

بخش انزل ارومیه را می توان نقطه عطف تجلی اقوام و مذاهب گوناگون دانست. جایی که همدلی و همزبانی بی نظیری در آنجا موج می زند.

در وصف این زندگی مسالمت آمیز همین بس که کشیش شرق آشور ارومیه می گوید: آن چه ارومیه را زیبا کرده، زندگی مسالمت‌آمیز، صمیمی و محبت‌آمیز‌پیروان ادیان و مذاهب مختلف در این شهر است. وی در ادامه با تمایز آشوریان از ارامنه ادامه می‌دهد: اما متاسفانه در جامعه ما شناخت کافی از ادیان و مذاهب وجود ندارد و گاهی آشوریان با ارامنه خلط داده می‌شوند در حالی که این 2 قوم از همدیگر کاملا جدا هستند.«داریانوش عزیزیان» می‌گوید: آشوریان در چند هزار سال پیش توسط قوم آشور از بین‌النهرین به این منطقه کوچانده و از نژاد سامی و از جمله کهن‌ترین اقوام و ساکنین پیشین تمدن بین‌النهرین هستند و از سوی دیگر گویش آشوری نیز از قدیمی‌ترین گویش‌هاست که در زمان ساسانیان هم رواج داشته اما ارامنه آریایی‌نژاد و متعلق به منطقه ارمنستان هستند.

تنوع سبک‌های گوناگون زندگی در ارومیه، نشان از چیزی دارد که امروزه دنیا نیازمند آن است. اینکه آدم‌ها با تنوع قومی و زبانی و فرهنگی بتوانند در صلح با هم زندگی کنند و همان طور که از زیبایی‌های فرهنگ یکدیگر بهره می‌برند، آنچه از فرهنگشان را که برایشان ارزشمند است حفظ کنند. ارومیه دنیای کوچکی است که توانسته سال‌های سال زندگی در آرامش را در میان مردمانش حفظ کند.