گزارشی از نقض حقوق تالش ها در جمهوری آذربایجان/راحیم شالی اف

۲۴ اردیبهشت, ۱۳۹۹
گزارشی از نقض حقوق تالش ها در جمهوری آذربایجان/راحیم شالی اف

 

اساسا وقتی درباره مسایل تالش ها صحبت شود، ادعا  خواهد شد که حقوق خلق های بومی و اقلیت های قومی بطور خاص در جمهوری آذربایجان نقض نمی شود. اگر در این کشور حقوق نقض می شود، حقوق همگان نقض می شود و نمی توان در این زمینه تالش ها را مجزا دانست. اما، این رویکرد از ریشه غلط است.

اگر ما به این مساله ، از این منظر که ” حقوق همه نقض می شود و نباید یک مساله را بطور خاص مجزا دانست”، نگاه کنیم ، در این صورت اگر یک روزنامه نگار یا سیاستمدار و حقوقدان دستگیر می شود یا به نوعی تحت فشار قرار می گیرد، باید بگوییم که حقوق همه نقض می شود و نباید یک شخص را بطور خاص مدنظر قرار دارد و مساله را شخصی کرد! آیا دیده اید که با دستگیری روزنامه نگاران و سیاستمداران و حقوقدانان اینطور برخورد شود؟ پاسخ منفی است. زیرا، دستگیری روزنامه نگاران و سیاستمداران و حقوقدانان معمولا ناشی از فعالیت و خواسته های حرفه ای آنهاست.

معمولا در جمهوری آذربایجان ، دستگیر شدن یا تحت فشار قرار گرفتن تالش ها و سایر خلق های بومی و اقلیت های قومی نیز ناشی از تلاش آنها برای احقاق حقوق شان است.

در جمهوری آذربایجان اصولا هم  با تمامی خلق ها یکسان برخورد نمی شود. مثلا ترک زبان ها تمامی امکانات را در اختیار دارند و تلویزیونها و رادیوها و مدارس  به زبان آن ها است دارند .همچنین برای روس زبان ها هم این امکانات تا حدی فراهم می شود. اما برای سایر خلق ها این مسایل ساده دست نیافتنی است.

برخی ها می گویند که در جمهوری آذربایجان زبان تالشی تدریس می شود. در سال 2018 اعتبار نجف اف ، یکی از مقامات ریاست جمهوری گفته بود در جمهوری آذربایجان 108 مدرسه لزگی زبان و 225 مدرسه تالش زبان فعالیت می کنند. اما، در واقع این موضوع از ریشه نادرست است و اصلا در جمهوری آذربایجان مدرسه تالش زبان یا لزگی زبان وجود ندارد. در جمهوری آذربایجان فقط مدارسی وجود دارند که در آنها زبان های لزگی و تالش تدریس می شود و مدرسه وجود ندارد که در آن تدریس به زبان لزگی یا تالش باشد. در این مدارس نیز تدریس این زبان ها به معلم ورزش سپرده می شود و تدریس زبان تالش و لزگی در این مدارس ، باری به هر جهت است.

در وهله نخست باید توجه داشت که تالشها فقط در منطقه تالش زندگی نمی کنند. تالشان علاوه بر منطقه تالش ( نام منطقه تالش به منطقه جنوب تغییر داده شده است تا از ذکر نام تالش خودداری شود)، در شبه جزیره آبشوران و بخصوص در باکو و سومقاییت و خیردالان زندگی می کنند. حتی برخی تالش ها می گویند به علت پدیده مهاجرت و شهرنشینی ، جمعیت تالشان در شبه جزیره آبشوران از منطقه تالش نیز بیشتر است. در شبه جزیره آبشوران جمعیت لزگی ها نیز کم نیست. از این رو، نیاز است مدارس تالش زبان و لزگی زبان در منطقه تالش و قوبا-قوسار ( منطقه لزگی نشین در شمال کشور) و شبه جزیره آبشوران تاسیس شوند.

یکی دیگر از مشکلات نیز این است که در دانشگاه های جمهوری آذربایجان اساسا برای  تحقیق درباره زبان ها و فرهنگ های محلی و اقلیت های قومی هیچ جایی باز نشده است. برای پرورش معلمان زبان تالش و لزگی هیچ کلاسی وجود ندارد. دولت بهانه می کند که برای آموزش این زبان ها استاد ندارد. اما، این نیز از ریشه نادرست است. در جمهوری آذربایجان ، از میان سه نفر از متخصصان برجسته زبان تالشی ، نوروز علی محمداف در نتیجه فشارها و شکنجه در زندان از دنیا رفت، هلال محمداف دستگیر شد و تحت فشار قرار گرفت و فخرالدین عباس زاده نیز هم اکنون در زندان به سر می برد. من خودم 12 نفر استاد زبان تالشی را می شناسم و وجود همین ها کافی است که در دانشگاه ها ، کارشناس زبان تالشی پرورش داده شود. برای مثال، می توان دانشگاه دولتی ایروان را نشان داد. آنها در کل با بهره گیری از سه نفر استاد زبان تالشی ، به تدیریس حرفه ای زبان تالشی مشغول اند. همچنین چطور می شود که در روسیه کارشناسان زبان لزگی تعلیم داده می شود، اما در جمهوری آذربایجان نمی شود؟  اگر حکومت جمهوری آذربایجان انگیزه ای برای این کار دارد، چرا از روسیه کارشناس لزگی و تالش نمی آورد تا کارشناسان بیشتری را  تعلیم دهند؟ واقعیت این است که حکومت جمهوری آذربایجان تمایلی به توسعه زبان خلق های بومی ندارد و برعکس، می خواهد آنها را منکوب کند.

در جمهوری آذربایجان ، اسامی تالشی و سایر اقلیت های قومی ممنوع است . حال آنکه نام و نام خانوادگی از معیارهای اصلی حق ابراز وجود انسان ها است و در جمهوری آذربایجان خلق های بومی و اقلیت های قومی نمی توانند از این حق استفاده کنند. 

هم اکنون زبان تالش رسما در این کشور ممنوع و کلمه تالش به فهرست اسامی خجالت آور افزوده شده است.  توجه داشته باشید که در این کشور اسامی ترک ، کاکائوز، قپچاق و سایر نام های قومی ممنوع نشده است. اما نام تالش ممنوع است. همچنین در جمهوری آذربایجان امکان انتخاب پسوندهای نام خانوادگی  به زبان خودی بجز برای ترک ها و اوکراینی ها و روسی الاصل ها وجود ندارد و شهروندان مجبورند از میان نام های ذکر شده در فهرستی که معلوم نیست بر چه اساسی تدوین شده است، برای خود و فرزندانش نام برگزیند. سایالی صادق اوا، رییس سازمانی که درباره اسامی سیاست گذاری می‌کند نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیون اجتماعی گفته بود که اسامی مورد استفاده در جمهوری آذربایجان باید آذربایجان‌گرایی را تبلیغ کند. یعنی، از نظر او اسامی تالشی و غیره در جمهوری آذربایجان آذربایجان‌گرایی را تبلیغ نمی کند.

مسایل مربوط به تاسیس تلویزیون،مطبوعات و نشر کتاب به زبان تالشی در 4 فوریه 2019 در گزارش کمیته مشورتی کنوانسیون چارچوب حفظ حقوق اقلت های قومی مجمع پارلمانی شورای اروپا  برای جمهوری آذربایجان و موضع حکومت نسبت به آن درج شده است.  این کمیته در وهله نخست فقدان قانون را در جمهوری آذربایجان برای دفاع از حقوق اقلیت های قومی محل اشکال دانست. دومین ایراد اساسی که این کمیته مطرح کرد برطرف نشدن موانع موجود بر سر راه تاسیس شبکه های رادیویی و تلویزیونی اقلیت های قومی است. حمایت نکردن دولت از رسانه های چاپی اقلیت ها و آموزشِ فقط زبان های اقلیت های روسی و گرجی در سطح دانشگاهی و فقدان چنین امکانی برای سایر قومیت ها از دیگر ایرادهای مطرح شده بود. در این گزارش افزوده شده بود که اشخاصی که برای تحقق حقوق اقلیت های قومی تالش و لزگی در جمهوری آذربایجان فعالیت می کنند با این مخاطره مواجه می شوند که به عنوان افراد تجزیه طلب معرفی خواهند شد.

در گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا در سال 2019 نیز در بخش مربوط به وضعیت حقوق بشر در دنیا آمده است که دولت جمهوری آذربایجان به تالش های ساکن در جنوب و لزگی های ساکن شمال این کشور اجازه انتشار کتاب به زبان خودشان را نمی دهد.

بعضا در شبکه های اجتماعی اینطور نوشته می شود که تالش ها و لزگی ها خودشان تمایلی به این کار ندارند. اما، این نیز واقعیت ندارد. زیرا، حکومت همواره مشغول خنثی کردن دانشمندان و روشنفکران تالش و لزگی است و از بودجه دولت برای حفظ فرهنگ این گروه قومی هیچ گونه هزینه ای نمی شود.در مقابل، برای قومیت هایی که هیچ ارتباط دینی،جغرافیایی و اقتصادی با کشور ندارند، پول‌های هنگفتی صرف می‌شود. برای نمونه، جمعیت کاکائوزها  که در مولداوی خودمختار هستند، در کل دنیا 150 هزار نفر است. کاکائوزها مسیحی هستند و با آنکه ترکیه و جمهوری آذربایجان از تدریس زبان کاکائوزی خیلی جدی حمایت سیاسی و مادی می کنند، کاکائوزها به یادگیری زبان روسی تمایل دارند. طی 14 سال گذشته در جمهوری آذربایجان برای حمایت از زبان، فرهنگ و مدارس کاکائوزهای 150 هزار نفری 150 میلیون دلار بودجه اختصاص یافته است.براساس آمار یونسکو برغم تمامی فشارهای دولتی در دنیا یک میلیون نفر تالش و 500 هزار نفر لزگی وجود دارد. لازم به یادآوری است که این آمار شامل کسانی نمی شود که خود را تالشی و لزگی محسوب می کنند، اما زبان مادری خود را بلد نیستند. 

در جمهوری آذربایجان تالش ها و لزگی ها و تات ها مالیات می دهند، به سربازی می روند و در سازندگی کشور حضور دارند، اما وقتی حقوق خود را مطالبه می کنند، به زندان می افتند و کشته می شود و با هزاران نوع اعمال فشار مواجه می شوند. اما، برای گروههای قومی همچون کاکائوزو قاراقاپاق، همه نوع امکانات فراهم می شود. تمامی اینها نتیجه سیاست فاشیستی و نژادپرستانه حکومت جمهوری آذربایجان است.

در روسیه شبکه تلویزیونی تالش زبان به نام OTV در یوتیوب فعالیت دارد که فقط به مسایل تالش می پردازد و طی سه ماه اخیر بیش از یک میلیون بازدید داشته است. همچنین طی سه ماه اخیر جمع بازدید از کانال های تالش زبان در یوتیوب، پنج میلیون بوده است. مصاحبه ها و استندآپهای تالشی  ادارک میرزالی زاده که در روسیه فعالیت دارد، بیش از دو و نیم میلیون بازدید داشته است.  مقالات فراوانی در فیسبوک منتشر و مباحث زیادی به این زبان مطرح می شود. از این نظر، تالش ها برغم تمامی ممنوعیت ها و فشارها و مشکلات مالی می توانند محتوا تولید کنند و فرهنگ خود را حفظ کنند. اما، دولت جمهوری آذربایجان فعالان این عرصه را تحت فشار قرار می دهد و مساله تالش را تهدیدی برای امنیت ملی جمهوری آذربایجان قلمداد می کند. در سال 2018 یک تالش به نام میراسماعیل میراسماعیل اف به علت برداشتن پرچم تالش در روسیه ،به محض سفر به جمهوری آذربایجان به اتهام تروریسم و داشتن مواد مخدر و تحریک نفرت قومی دستگیر شد و در بازداشت در فرودگاه باکو هدف ضرب و شتم قرار گرفت. جالب است که رسانه ها و مدافعان حقوق بشر جمهوری آذربایجان در این باره کاملا سکوت کردند و پس از اطلاع رسانی رسانه ها و مدافعان حقوق بشر در روسیه و ارمنستان، میراسماعیل میراسماعیل اف از زندان جمهوری آذربایجان آزاد شد، اما به او دستور داده شد که برای تمامی عمر سکوت اختیار کند.

همچنین موضع شدید ارگان های رسمی و رسانه های دولتی جمهوری آذربایجان  علیه نام و پرچم و سایر نشانه های تالش را فقط با یک جستجوی ساده اینترنتی به سادگی می توان متوجه شد. سازمان ها و رسانه های دولتی مشغول ممنوعیت و نابودی هر گونه نشانه و اشاره مربوط به تالش ها هستند. در مقابل،  الهام علی اف پرچم اتحادیه کشورهای ترک زبان یا پرچم ترکستان را در دستانش دارد و افرادی مثل غنیره پاشایوا، رییس کمیته امور فرهنگی مجلس جمهوری آذربایجان بر این پرچم بوسه می زنند. یعنی پرچم ملتی که از ما دو هزار کیلومتر فاصله دارد، از پرچم تالش ها و لزگی ها که شهروندان جمهوری آذربایجان هستند، محترم تر است و تالش ولزگی در این کشور مورد اهانت قرار می گیرند. سازمان های راست افراطی که در این کشور در تقابل با اقوام بومی قرار دارند، مورد حمایت دولت هستند. از آن جمله برای تحریف تاریخ اقوام بومی و پیگیری تبلیغات منفی علیه آنها ، سازمان “کانوهای آذربایجان یکپارچه”  Bütöv Azərbaycan Ocaqları (BAO) با حمایت مالی مقامات جمهوری آذربایجان و ترکیه فعالیت دارد. این سازمان با تبلیغ پان ترکیسم و صدور  فراخوان هایی ضد تمامیت ارضی گرجستان،ارمنستان،روسیه و ایران فعالیت دارد. این سازمان همچنین درباره اقوام تالش و تات و سایر اقوام ساکن جمهوری آذربایجان مقالات منفی منتشر می کند و به راحتی در تمامی مناطق جمهوری آذربایجان همایش برگزار و مورد حمایت رسانه ها است.

“انجمن تفکر آتاتُرک” نیز از این قبیل سازمانها است. این سازمان به مدت طولانی در جمهوری آذربایجان فعالیت داشت،گرچه ارگان های حاکمیتی درباره صدور و ثبت مجوز و فعالیت این سازمان در جمهوری آذربایجان برخوردی سرد داشت. اما، از ابتدای سال جاری برای فعالیت این سازمان در جمهوری آذربایجان چراغ سبز روشن شده است. “انجمن تفکر آتاترک” مورد حمایت مالی مراکز ملی گرای افراطی ترکیه است. در همایش های این سازمن در سومقاییت و باکو مواضع نژادپرستانه ای علیه اقوام بومی ساکن جمهوری آذربایجان و کشورهای همسایه مطرح می شود.

در مجلس جمهوری آذربایجان اشخاصی مثل صابر رستمخانلی ، رییس حزب همبستگی شهروندی عضویت دارند. وی اخیرا  بخاطر انتشار ویدئویی از وی در حال بازی و آموزش زوزه کشیدن گرگ به نوه اش، مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است. با توجه به اینکه در جمهوری آذربایجان تمامی نمایندگان مجلس عملا توسط حاکمیت تعیین می شود، این مساله قابل تامل است. همچنین صدها کتاب نفرت پراکن قومی و تبلیغ کننده پان ترکیسم با تامین مالی دولت منتشر و در مدارس توزیع و تبلیغ می شوند و حتی در کتب درسی مدارس نیز این مطالب آموزش داده می شود. در مقابل، برای سازمان های تبلیغ کننده فرهنگ تالش و لزگی در جمهوری آذربایجان مجوز صادر نمی شود و افرادی که به این کار مبادرت کنند، تحت فشار و تعقیب قرار می گیرند. مثلا “اتحادیه اجتماعی آذری – تالش” نتوانسته است به ثبت رسمی برسد و مجوز فعالیت “مرکز فرهنگی تالش” هم که اندکی پس از استقلال جمهوری آذربایجان مجوز گرفته بود، لغو شده است. درخواست های مجوز سایر سازمان های تالش نیز بی پاسخ می ماند. سایت هایی همانند talysh.orgtalish.org در جمهوری آذربایجان مسدود شده اند.

تمامی این ها نشان می دهد که این ادعا که هیچ فشاری علیه اقوام بومی در جمهوری آذربایجان وجود ندارد، ادعایی دروغ است. حکومت جمهوری آذربایجان به تبلیغ و حمایت سیاست پان ترکیسم مشغول است و سیاست سرکوب  و نفرت علیه قومیت ها و ملیت های داخلی را پیش می برد.