«ترک‌ها خود را فوق سایر ملل می‌دانند!»
نگرانی محمدعلی فروغی از روحیهٔ برتری‌طلبی ترکیه

نگرانی محمدعلی فروغی از روحیهٔ برتری‌طلبی ترکیه

ذکاءالملک فروغی یکی از مهم‌ترین رجال سیاسی ایران که مردی دانشمند، ادیب و صاحب نظر بود، به واسطهٔ مأموریت دیپلماتیک خود در ترکیه به سال ۱۳۰۶ خورشیدی توانست دوستی نزدیکی با آتاتورک، رئیس جمهور ترکیه، حاصل کند و مورد احترام شماری از سیاست‌مداران ترک بود. شخص آتاتورک بسیار تحت تأثیر شخصیت و گسترهٔ دانش فروغی قرار گرفته بود و مصاحبت با وی را غنیمت می‌شمرد. به واسطه این نزدیکی، فروغی امکان این را یافته بود تا هر موقع که میل دارد رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه را ملاقات کند.

به واسطه این مشاهده نزدیک، فروغی در اندیشه سیاست‌مداران ترک برتری‌جویی و خودبزرگ‌بینی خطرناکی را می‌دید که می‌توانست در آینده مخاطراتی برای کشورهای همسایه مانند ایران بیافریند. وی این خودبرتربینی ترکیه را با روحیه برتری‌طلبی آلمان پیش از جنگ جهانی اول نسبت به سایر کشورهای جهان مقایسه می‌کند. فروغی در نامه‌ای خصوصی نکاتی را گوشزد می‌کند که از نظر تاریخی و سیاسی بسیار اهمیت دارد:

«ترک‌ها خود را فوق سایر ملل و لااقل فوق ملل مشرق می‌دانند و نظری که دربارهٔ خودشان و سایر مشرق‌زمینی‌ها دارند، نظیر آن است که قبل از جنگ [جهانی اول]، آلمان‌ها نسبت به سایر اروپایی‌ها و ملل دیگر داشتند، یعنی خود را مستحق سیادت بر ملل مشرق می‌دانند و پس از آنکه تفوق اقتصادی و علمی و صنعتی و تمدنی خود را مسلم کردند، درصدد برخواهند آمد که اگر به زور نباشد، به رضا و رغبت، سایر ملل مشرق را تابع و زیر بلیط خود قرار دهند و از حالا هواهای ملل اروپایی در سر دارند و اگر ما مثل گذشته غافل و خواب باشیم و ترک به پختگی و متانت کار کند، نظر به همکیشی و مناسبات زبانی و نژادی و تمدنی و غیرها که در بین و بوده هست و می‌توان به وسیلهٔ تبلیغات و تدابیر دیگر قوت داد، این خطر ممکن است پیش بیاید …» (مقالات فروغی، جلد ۲، تهران: انتشارات یغما: ص ۶۷)