سپردند، عده ای نیز که جان سالم بدر بردند اما نتوانستند از ترکیه فرار کنند، بزور مجبور به ترک دیانت شده و بعنوان برده به خانواده های ترک و کرد فروخته شدند”.
در روزهایی که جنگ جهانی اول ادامه داشت ترکان جوان و حزب اتحاد و ترقی بهترین فرصت را مهیا دیده و برنامه از پیش طراحی شده خود برای کودکان یتیم ارمنی را اجرا کردند. این برنامه چنین بود :همه کودکان باید جمع آوری و به یتیم خانه های دولتی در چند مکان معین فرستاده می شدند،همه این کودکان باید ترک دیانت کرده و در جوی ترکی و با تربیت ترکی پرورش می یافتند.بر اساس گزارش های سازمانهای بین المللی حمایت از زنان و کودکان که پس از جنگ جهانی اول منتشر شده بعلت آنکه یتیم خانه های سراسر امپراطوری عثمانی گنجایش آن همه یتیم را نداشت بیش از سی هزار کودک ارمنی در بازار برده فروشی معامله شده تا بعنوان نوکر در حرمسراها و کارگر بکار گرفته شوند در این خصوص زندگنامه بیش از دو هزار دختر و پسر یتیم که بعدها از خانه های مردم ترک و کرد جمع آوری و از ترکیه منتقل شدند در سازمان ملل متحد ثبت شده است.
مکانیزم انتقال یتیمان ارمنی که توانستند از مسلخ مرگ جان سالم بدر برده و سرزمینهای امپراطوری عثمانی را ترک و به اقصی نقاط جهان پناهنده شوند.موضوع این مقاله می باشد ،ارگانهای مختلفی نظیر انجمن های ارمنی سراسر دنیا ،شوراهای کلیساها ،صلیب سرخ جهانی و صلیب سرخ اتحاد جماهیرشوروی،انجمنهای خیریه ایالات متحده آمریکا و انگلیس،انجمن خیریه زنان دانمارک،در نجات و مهاجرت این کودکان نقش عمده ای ایفا کرده اند.
بنابر شواهد و اظهارات موجود از سازمانهای خیریه ،انجمنها و ارگانهای مختلف، اکثر یتیمانی که جمع آوری و نجات یافتند کودکانی را شامل می شدند که پس از نسل کشی ارمنیان در بیابانها و جنگلها و روستاهای بدون سکنه پنهان یا توسط کمالیستها در یتیم خانه های شهرهای مختلف اسکان و یا در بازار به عنوان برده به خانواده های ترک و کرد فروخته شده بودند.در این بین تعدادی یتیم نیز وجود داشتند که بدست سربازان روس و انگلیسی نجات یافته بودند.
اولین انتقال کودکان یتیم ارمنی از خاک امپراطوری عثمانی در سال 1915 م و پس از مقاومت ارمنیان در کوه موسی داغ اتفاق افتاد .در 30 جولای سال 1915 م با شدت گرفتن کشتار ها ارتش امپراطوری عثمانی وارد شش روستای ارمنی نشین در منطقه “سوئدیه” واقع در ایالت حلب شده و دستور تبعید شش هزار از ساکنان آن مناطق را صادر می کنند.
عده کمی از اهالی که نزدیک به 1000 نفر را شامل می شدند به این فرمان تن داده و روانه صحرا می شوند مابقی اهالی روستاهای “سوئدیه” که تعداد آنها بالغ بر 5000 نفر می شد، با آگاهی از سرنوشت خود، از این فرمان تمکین نکرده و ناگزیر خانه ها و روستاهای خویش را رها کرده و در بلندی های کوه موسی داغ پناه گرفتند. آنان با بهره گیری از موقعیت مناسب کوه 53 روز در برابر حملات نیروهای عثمانی مقاومت کردند تا سرانجام دو کشتی جنگی فرانسوی، بنام های “گیشن” و “ژاندارک” که برحسب اتفاق در خلیج دور افتاده اسکندرون ظاهر شده بودند، به یاری آنان شتافتند.در طی سه روز 4058 نفر از بازماندگان نسل کشی به پورت سعید در مصر منتقل می شوند که از این تعداد 1563 نفر کودک بوده اند. در همین زمان نجات کودکان ارمنی در شهرهای مختلف امپراطری عثمانی نظیر “وان” آغاز شده بود.
گروه دیگری از کودکان یتیم در پی به قدرت رسیدن کمالیستها در سالهای 1921 تا 1922 میلادی موفق به نجات و مهاجرت از امپراطوری عثمانی می شوند.این گروه شامل بازماندگان ارمنیان ساکن در منطقه کیلیکیه( نام منطقه‌ای در جنوب شبه‌جزیره آناتولی که امروزه چوکوروا خوانده می‌شود) می‌باشند که در سال1921 م. و بدنبال کشتار کمالیستها مجبور به ترک خانه های خود شده و سر از یتیم خانه ها در آورده بودند.در این سال بیش از 7500 کودک یتیم از این مناطق نجات و به شهرهای حلب و دمشق در سوریه و بیروت در لبنان منتقل شدند این کودکان در این شهرها زیر نظر انجمن خیریه ارمنیان قرار گرفتند.
گروه دیگری از کودکان و یتیمان در سال 1921م. از روستاهای “نهر العمان” استان بصره در عراق بوسیله کشتی به اورشلیم منتقل شدند. این گروه شامل 816 کودک بوده که پس از انتقال تحت حمایت کلیسای اورشیلیم و اسقف “یقیشه دوریان” و ارمنیان ساکن در آنجا قرار می گیرند.
مابین سالهای 1915 تا 1923 میلادی و بدنبال کشتار ارمنیان از سوی دولت ترکان جوان و کمالیستها در امپراطوری عثمانی صدها هزار کودک ارمنی آواره ،تبعید و در آستانه مرگ قرار گرفتند.
بدنبال این وقایع در روز هفتم فوریه سال 1922م. جلسه ای با پیشنهاد اسقف اعظم کیلیکیه در “حلب” و با حضور اعضای آمریکایی سازمان پناهندگان و اعضای کلیسای کیلیکیه به ریاست اسقف “هاروطیون یسائیان” تشکیل می شود در این جلسه مقرر می گردد به هر نحوی که شده کودکان یتیم ارمنی که در یتیم خانه های استانهای جنوبی امپراطوری عثمانی پناهنده شده اند به سوریه و لبنان و کودکان قسمتهای شمالی به یونان و قفقاز و کودکان یتیم بخشهای مرکزی ترکیه مانند قونیه،سباستیا،طرابیزون،سامسون تحت حمایت سازمانهای آمریکائی به یونان و در 13 یتیم خانه آن کشور منتقل شوند.
درسایر نقاط امپراطوری عثمانی نظیر اورفا، ماردین ، خاربرت ، مالاتیا مقرر گردید که کودکان یتیم تحت حمایت سازمان پناهندگان آمریکایی و شخص “یاکوپ کوینسلر” و همسرش “الیزابت” جمع آوری و منتقل شوند .درماه آوریل سال 1922م.”یاکوپ کوینسلر” و همسرش توانستند بزرگترین مهاجرت کودکان آواره از جنگ در تاریخ را سازماندهی کنند بر طبق اظهارات “کوینسلر” وی توانسته بیش از 8000 یتیم ارمنی را از مناطق تحت حمایت خود جمع آوری و به سوریه و لبنان منتقل کند.
همچنین در سپتامبر همان سال بیش از 5000 یتیم ارمنی و یونانی بر اثر آتش سوزی عمدی کمالیستها در شهر ازمیر توسط سازمان پناهندگان آمریکایی و شخص “سارا کورنینگ” نجات یافتند که توسط کشتی جنگی آمریکایی به یونان منتقل شدند.
بر طبق آمارهای ارائه شده از سوی جان بارتون در حد فاصل سالهای 1922 تا 1923 میلادی و بر اثر تلاش سازمانهای آمریکایی بیش از 30000 هزا یتیم و کودک ارمنی از اقصی نقاط امپراطوری عثمانی نجات و به سوریه،لبنان ،یونان و اورشلیم منتقل شده اند.
بر اساس اسناد معتبر سازمانهای مسئول و بین المللی در فاصله 1920 -1922م. از شهرهای ماراش،اورفا،خاربرت،مالاتیا و آنتپ3800 کودک یتیم ارمنی به استانبول ،3000 کودک به قبرس ،15600 کودک به یونان،و 12000 کودک به سوریه و بیش از 1000 کودک به اورشلیم منتقل شده اند. اما طبق اسناد غسل تعمید موجود در خلیفه گری ارمنیان استانبول هنوز 63000 یتیم ارمنی باقی مانده بودند که شواهد از کشته شدن یا فروخته شدن آنها به خانوادهای ترک و کرد خبر می داد.
محققان در امور نسل کشی معتقدند که کمالیستها از نگه داری کودکان یتیم ارمنی در خانواده های ترک و کرد هدفی جزء اصلاح نژاد جامعه ترک نداشته اند و این ادعا را اینگونه شرح می دهند ،در ترکیه امروزی شاهد هزاران خانواده ترک و کرد هستیم که مادربزرگی ارمنی در شاخه خانوادگی خود داشته اند و امروزه از آنها با نام های بازماندگان تیغه شمشیر و یا ارمنیان پنهان یاد برده می شود.
منابع:
فصلنامه پیمان شماره 63 قربانیان و بازماندگان نژاد کشی ارمنیان
AllTurkey.am
http://www.genocide-museum.am/arm/online_exhibition_18.php
