که تا امروز نیز ادامه دارد و با ورود اسلام به ایران تشدید شد. از هزاره ای پیشتر دیگر جداسازی عناصر سامی و ایرانی-آریایی در جغرافیای سیاسی و فرهنگی فلات ایران غیر ممکن است. جدا از این بسیاری از کشورهای موسوم به عربی که در حاشیه خلیج فارس قرار دارند روزگاری بخشی از ایران نه تنها به عنوان حوزه ای تمدنی-فرهنگی که واحدی سیاسی بودند.در این میان عراق بزرگ‌ترین وارث شاهنشاهی ایران در بین کشورهای حوزه خلیج فارس، قفقاز و آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا پس از ایران است. گرچه سهم این کشور بسیار کمتر از ایران کنونی است اما بزرگی جغرافیایی این کشور و موقعیت حساس و استراتژیک آن در معادلات غرب آسیا اهمیت عراق را افزون می‌کند. ضمن آنکه پیوندهای عمیق مذهبی بین ایران، با بزرگ‌ترین جمعیت مسلمانان شیعه در جهان، و عراق، با اکثریت 60 درصدی شیعیان از جمعیت 35 میلیون نفری، امری است که بر تنگاتنگی این پیوند نیز افزوده است.
اظهارات اخیر حجت‌الاسلام علی یونسی به نوعی تداعی‌کننده نظریات گراهام فولر، استراتژیست و تحلیلگر آمریکایی و نویسنده کتاب «قبله عالم- ژئوپلیتیک ایران» است که در فصلی در خصوص جنگ ایران و عراق می‌نویسد: «رابطه ایران و عراق بسته به نوع رژیمی که در هر یک از دو کشور قدرت را در دست داشته باشد بسیار فرق می‌کند.» فولر به این نکته این را هم اضافه می‌کند که ایران و عراق در موقعیت خاصی که هستند «منافع مشترک بالقوه» دارند و می‌نویسد: «چنانچه یک رژیم شیعه در بغداد به قدرت برسد، علاقه منطقه ای مشترکی با تهران خواهد داشت.» اما فولر با وجود این مسائل دست به پیش بینی جالبی در خصوص روی کار آمدن یک حکومت شیعی در عراق می‌زند و معتقد است در این صورت نیز مسئله ژئوپلیتیک اصلی همچنان برجای می‌ماند و رقابت ژئوپلیتیک قدیمی روابط نزدیک این دو کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
علی یونسی گفته «ما یا باید با هم بجنگیم یا متحد شویم.» سخنان وی برخاسته از آگاهی تمدنی است که محدود به رابطه ایران و عراق نیست و تمام وابستگان تباری، فرهنگی و مذهبی تمدن ایران را در بر می‌گیرد. در فقدان آگاهی تمدنی «جنگ هفتاد و دو ملت» در گستره پهناوری که اقوام و تیره‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد، اجتناب ناپذیر است. هویت‌های خردی که اشتراکات فراوانی با یکدیگر دارند در شرایطی که خود را در یک هویت بزرگ‌تر بازیابی نکنند با یکدیگر روابط پرتنشی را تجربه می‌کنند. در عین حال رسیدن به آگاهی تمدنی آن گونه که برخی رسانه‌های وابسته به رقبای منطقه‌ای ایران با تحریف سخنان یونسی سعی در القای آن داشتند؛ به هیچ عنوان به معنای نقض حاکمیت کشورهای مستقلی که عضو سازمان ملل هستند، نیست. دست کم در مورد روابط ایران و عراق در سال گذشته جهانیان شاهد بودند زمانی که زمزمه تجزیه عراق مطرح شد ایران بیشترین تلاش را برای جلوگیری از این اتفاق انجام داد. این تلاش‌ها علی‌رغم وجود این واقعیت بالقوه صورت گرفت که در صورت تجزیه این کشور مناطق شیعه نشین به ایران می‌پیوندند. مدت‌هاست مستشاران نظامی ایران به یاری ارتش عراق شتافته‌اند تا تروریست‌های داعش را به عقب برانند و حاکمیت دولت عراق را بر تمام مناطق این کشور اعاده کنند.
اکنون که سرزمین‌های زیادی از حوزه تمدنی ایران در منطقه در آتش جهل، تنش‌های مذهبی و قومی و تروریسم می‌سوزد، تلاش برای گسترش آگاهی تمدنی خود را بیش از پیش نشان می‌دهد. مسیر صلح و توسعه در این جغرافیا از این نوع نگاه و درک سرنوشت مشترک‌مان می‌گذرد و شایسته است نخبگان سیاسی و حاکمان تمام کشورهای این حوزه تمدنی؛هم در داخل و هم در خارج از ایران برای تبیین درست‌تر این نوع نگاه تلاش کنند تا طرح آن منشأ سوءتفاهمات این چنین نشود.
