شدند. تسلط داعش بر منابع نفتی ، حمایت پیدا و آشکار ترکیه و عربستان از داعش و حمله داعش به مناطق کردنشین اقلیم کردستان عراق را با تهدیدات جدی مواجه کرد. شرایط تولید و صادرات نفت اقلیم کردستان عراق و همین طور وضعیت اوضاع امنیتی اقلیم مواردی بود که در خصوص آن با ناظم دباغ ، نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران به گفتگو نشستیم. مطالعه این گفتگو را به علاقه مندان به مسائل سیاسی و اقتصادی منطقه پیشنهاد می کنیم:
یکی از تاثیرات پدیده داعش در منطقه تاثیرات اقتصادی آن بود. تاثیر داعش بر اقتصاد اقلیم کردستان و همکاری های نفتی و صادرات نفت دولت اقلیم به چه نحو بوده است؟
در کل همیشه مسائلی مثل ترور ، انفجارات و ناامنی باعث عقب نشینی و کندی فعالان اقتصادی می شود اما حملات داعش در تولید نفت اقلیم کردستان عراق اشکالات آن چنانی نداشته بلکه بیشتر بر بازار صادرات نفت اقلیم و مشتریان تاثیر گذاشته و موجب کاهش فروش نفت اقلیم شده است. خط انتقال نفت اقلیم به ترکیه تحت تسلط و کنترل خودمان است.
* با توجه نقش ترکیه در حمایت از گروه های تندرو این مسئله تاثیری بر همکاری های نفتی اقلیم کردستان و ترکیه داشته است؟
اطلاعی ندارم
آقای نچیروان بارزانی ، نخست وزیر اقلیم کردستان ، چندی پیش اعلام کردند که به دلیل مشکلات با دولت مرکزی عراق و عدم پرداخت سهم نفت منطقه اقلیم ، این منطقه دچار مشکلات اقتصادی شده است. این مسئله که از قبل هم سابقه داشته در حال حاضر در چه وضعی است؟
سیاست قطع بودجه اقلیم کردستان در زمان مالکی به نحوی بود که بر وضعیت اقتصادی اقلیم اثر منفی گذاشت. ولی هم با تحمل مردم و هم به وسیله درآمد نفت هایی که خودمان فروختیم ، توانستیم که هزینه ها و پرداخت حقوق کارکنان و کارمندان را تامین کنیم. ولی امروز با تشکیل دولت جدید عراق ، یک گام خوبی برداشته شده و دولت اقلیم کردستان دارد در دولت مرکزی عراق مشارکت می کند و در همین یکی دو روز تکلیف حضور وزرای کرد در بغداد روشن می شود و به بغداد می روند. این باعث می شود که مشکلات مالی و مسئله سهم نفت اقلیم کردستان هم حل بشود.
گویا داعش نفت مناطقی را که تحت کنترل خود درآورده است از طریق دولت ترکیه به فروش می رساند. برخی منابع میزان نفت فروخته شده داعش توسط ترکیه را بیش از 80 هزار بشکه در روز اعلام کرده اند و همین موضوع باعث شده ترکیه نقشی آنچنانی در سرکوب داعش ایفا نداشته باشد
ترکیه نه تنها نقش آنچنانی در سرکوب داعش ندارد که در واقع می توان گفت هیچ نقشی در سرکوب داعش ندارد و حتی در برخی رسانه ها مطرح شده که ترکیه همکار داعش بوده است. چاه های نفتی که در حال حاضر در کنترل داعش درآمده عموما نفت عراق است و نه نفت اقلیم کردستان. در خصوص نحوه صادرات آن توسط داعش من از جزئیات اطلاع ندارم اما به هر حال مرز داعش با ترکیه است. یعنی مرزی که داعش از طریق آن قابلیت صادرات نفت داشته باشد ، مرز ترکیه است.
پس در کنار مسائل امنیتی ، منافع اقتصادی هم موجب همکاری ترکیه و داعش شده است
در مورد تحرکات ترکیه در منطقه ، مخصوصا در سوریه ، این تحلیل وجود دارد که ترکیه قصد احیای امپراطوری عثمانی و مدیریت اهل سنت در منطقه و جهان را دارد. در نتیجه در منطقه از گروه های مذهبی سنی تندرو حمایت می کند. فعالیت های ترکیه هم با رویکرد امنیتی است ، هم با رویکرد مذهبی و هم با نگاه اقتصادی.
امروز هر تروریستی در هر کجای جهان که باشد ، برای این که عضو داعش بشود می داند که باید به فرودگاه استانبول بیاید و خود را به ترکیه برساند. از سوی دیگر شاهد هستیم که به خاطر مسئله کوبانی و عدم مشارکت ترکیه در اقدام علیه داعش ، مذاکرات صلح میان کردها و دولت ترکیه نیز به محاق رفته است. تحلیل شما از این اقدامات و رفتارهای ترکیه چیست؟
ترکیه در واقع در حال پیاده کردن آن نقشه ای است که برایش برنامه ریزی کرده اند. همان احیای امپراطوری عثمانی که به آن اشاره کردم. ولی به نظر من هر دو اقدام ترکیه منفی و نادرست است. هم بهم زدن روند مذاکره و آشتی و صلح با کردهای ترکیه ، منفی و اشتباه است و هم مسئله همکاری شان با داعش. داعش دیگر پدیده ای شده که نماد مجسم تروریسم است. الان وقتی گفته می شود داعش ، یعنی تروریسم و وقتی گفته می شود تروریسم یعنی داعش. الان با وجود داعش دیگر کسی صحبت از القاعده ، بعثی های سابق ، جبهه النصره و سایر گروه های تروریستی نمی کند. الان داعش یک قدرت تروریستی در خاورمیانه و جهان است. داعش صرفا یک گروه مسلح نیست که اقدامات تروریستی مسلحانه انجام بدهد. مساحت و وسعت جنگ های داعش و مناطق تحت کنترل آن بسیار گسترش پیدا کرده است. الان داعش در سوریه ، انبار ، کوبانی ، اقلیم کردستان عراق ، موصل ، نینوا و اطراف بغداد در حال نبرد است. الان طول مرز جنگی داعش بالای 1400 کیلومتر است. این احتیاج به ساپورت دارد و بدون وجود ساپورت کننده ، ممکن نیست.
در مورد تروریست هایی که از اروپا به ترکیه می آیند ، دولت های اروپایی به خاطر حقوق بشر و مسائلی از این دست جسارت لازم برای برخورد و دستگیری افرادی که نسبت به داعشی بودن آنان مظنون هستند را ندارند. برای حل این مشکا چه کرده اند؟ مرزشان را باز گذاشته اند که از اروپا خارج شوند و به خاورمیانه بیایند. می دانند که فلان فرد از فلان فرودگاه در اروپا در حال خروج است. مشخصات آن فرد را ثبت می کنند. مقصد آن فرد هم مشخص است ، مثلا استانبول یا آنکارا و غیره. آن فرد وقتی از اروپا خارج شد دیگر اجازه باطگشت به او را نمی دهند. آن فرد به خاورمیانه میانه می آید و داعشی می شود.باید به این نکته توجه داشته باشیم که داعش یک پدیده ساخته شده است. نباید اجازه بدهیم که برخی منافع و بعضی اختلافات بین کشورهای منطقه و یا قدرت ها جهانی باعث ماندن و حفظ داعش بشود. باید قاطعانه با داعش برخورد بشود.
الان قطر و عربستان که با مناطق تحت کنترل داعش خیلی فاصله دارند. به نظر می رسد که ترکیه در خط مقدم کمک لجستیک به داعش است. شایعاتی شنیده شده که داعش در ترکیه حتی دفتر نیز دارد.
ما هم این موارد را از طریق رسانه ها شنیده ایم اما خودمان مدرک و سندی نداریم. اما من می خواهم با بیان یک مثال به این موضوع بپردازم. ما انسان ها به دنیا آمده ایم. به دنیا آمدن ما نتیجه همبستری پدر و مادر ما است. کسی همبستری پدر و مادر ما را ندیده است و مدرکی در این خصوص وجود ندارد. اما ما به دنیا آمده ایم. وجود یک فرد اثبات می کند که پدر و مادرش هم بستر شده اند. داعش هم همین است. نمی شود که وجود داعش را مشاهده کنیم و به فکر پدر و مادرش نباشیم. پدر و مادر داعش کیست؟ مناقع امنیتی ، سیاسی و اقتصادی ِ چند کشور منطقه در ایجاد و حمایت از داعش بوده است.
* با توجه به شرایط منطقه ، شما چشم انداز اقتصادی اقلیم کردستان عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟
به نظر من کردها باید از شرایط منطقه استفاده درست و واقعی بکنند. به جای آن که به فکر منعفت شخصی و گروهی باشیم باید به فکر منفعت مردم کرد باشیم. به فکر امنیت و آسایش کردها و رشد اقتصادی منطقه اقلیم باشیم. این برای آینده اقلیم کردستان بسیار مهم است. وضعیت اقلیم به گونه ای است که می توان به آن نگاه مثبت داشت. هر کس در اقلیم سرمایه گذاری کند نفع می برد. چه ایران ، چه اعراب و چه ترکیه. سیاست اقلیم کردستان عراق بر حفظ و توسعه روابط با کشورهای همسایه و مخصوصا ایران است.
با توجه اقدامات داعش و حامیانش علیه کردها آیا تصور نمی کنید که ضروی است اقلیم کردستان با بازنگری در روابطش با کشورهای منطقه به همکاری سیاسی و اقتصادی با کشورهایی در منطقه رو بیاورد که نزدیکی تاریخی با کردها داشته اند؟
هر اتفاقی که در منطقه می افتد باید همه از آن سود و بهره ببرند. معنی سود این است که این اتفاق باعث تفکر جدید و هم پیمانی های جدید می شود. هم پیمانی جدید ، دو طرفه است. هم پیمانی باید بلندمدت و استراتژیک باشد. باید در آن صداقت باشد. شرایطی که داعش به وجود آورد مثل یک شوک برقی برای کردها بود. تا مدتی پیش در اقیلم کردستان بسیاری از فعالان سیاسی و تحلیل گران معتقد بودند داعش بر روی کردها تاثیری ندارد. هر چند من خودم با این تحلیل مخالف بودم و از روز اول می گفتم داعش در اولین فرصتی که پیدا کند به اقلیم کردستان حمله می کند. ولی بسیاری از سیاست مداران و مدیران ارشد اقلیم کردستان بر این تصور بودند که داعش اصلا مشکلی برای ما نیست. که این تحلیل اشتباهی بود.