زادروز رودکی پدر شعر فارسی

زادروز رودکی پدر شعر فارسی

✍ابوعبدالله جعفر بن محمد، معروف به رودکی و مشهور به سلطان شاعران، استاد شاعران و آدم‌الشعراء در قریه بَنُج، از توابع رودک در سمرقند متولد شد. رودکی شاعر دربار سامانیان و مدح ‌کننده امیر  نصر بن احمد سامانى  بود. اما در سال‌های پایانی عمرش مورد بی مهری امرای سامانی قرار گرفت، از این رو  به زادگاهش بازگشت. هزار سال پس از مرگ رودکی، صدرالدین عینی،  گور وی را چنان که در تمامی تذکره‌ها آمده در یک گورستان قدیمی در بنجرود شناسایی کرد. در سال ۱۹۶۵ میلادی، گروهی باستان‌شناس روسی به رهبری گراسیموف- پیکرتراش نامی روس – با  تحقیقاتی که بر پیکر وی انجام دادند ثابت کردند علت نابینایی وی آتش یا زغال گداخته‌ای بوده که بر سرش ریخته شده بوده است و شکستگی‌های متعدد در ستون مهره‌ها و دنده‌های وی نشان از شکنجه شدنش پیش از مرگ داشته است . 

رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی‌گوی و پدر شعر پارسی می‌دانند، زیرا پیش از وی کسی «دیوان شعر» نداشته ‌است . رودکی شعر فارسی را از پیروی از شعر عربی جدا کرد و اوزان و قوالب جدید فارسی برای آن به وجود آورد و با ترجمه منظومه‌های مختلف و سرایش اشعار حکیمانه و تعلیمی و نیز تغزلات و مدیحه راه را برای پیشرفت شعر فارسی گشود. 

بی شک معروفترین شعر و سروده  رودکی که در ادب فارسی سخت نیکو افتاده است همان غزلی است که در بازگرداندن امیرنصر سامانی به بخارا سروده است. با مطلع «بوی جوی مولیان آید همی / یاد یار مهربان آید همی» رودکی در شعر و اندیشه حافظ نیز کاملا تاثیر‌گذار بوده و جدای از تضمین حافظ از شعر رودکی، سبک شاعری و اندیشه‌های شاعرانه رودکی نیز در شعر حافظ به وفور دیده می‌شود.

شمس قیس رازی در کتاب خود «المعجم فی معاییر اشعار عجم» رودکی را  مبتکر و آفریننده دوبیتی دانسته است.  ریچارد فرای، محقق معاصر، عقیده دارد که رودکی در تغییر خط ،از خط پهلوی به خط فارسی نیز نقش داشته ‌است. رودکی چنان‌که در تذکره‌ها آمده  چنگ‌ می‌نواخته ‌ و چیرگی او در شعر و موسیقی به اندازه‌ای در ابونصر سامانی تأثیر‌گذار بوده که  پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرده است . رودکی و ابوالفضل بلعمی به یکدیگر علاقه بسیار داشته‌اند، چنان که ابوالفضل بلعمی گفته ‌است «در عرب و عجم، رودکی را نظیری نیست». 

از آثار وی می‌توان به   «دیوان» اشعار، «کلیله و دمنه» منظوم و «سندبادنامه» اشاره کرد. از مجموع اشعار رودکى که بالغ  بر صد هزار بیت بوده است، امروزه بیش از هزار و اندى بیت در دست نیست. شیخ بهایی در کتاب «کشکول» خود می‌نویسد: «منظومه کلیله و دمنه رودکی مشتمل بر دوازده هزار بیت بوده ‌است.

رودکی به عنوان پدر شعر کلاسیک فارسی، در جهان از جایگاه ویژه‌ای  برخوردار است. از این رو همواره آیین‌های پاسداشت مختلفی برای این شاعر پارسی زبان در کشورهای مختلفی برگزار می‌شود. دولت جمهوری تاجیکستان به مناسبت هزار و یکصدمین سالگرد تولد وی در 1955م   همایش بزرگی برگزار کرد. سازمان ملل متحد در ۲۰۰۸ م هم همایشی درمورد رودکی برگزار کرد. در این همایش، بان کی مون – دبیرکل سازمان ملل متحد-  درباره شاعری رودکی گفت: «اشعار رودکی می‌تواند مبنای اتحاد جهانی قرار بگیرد، چرا که رودکی شاعر خوبی‌ها و عدالت بود». از میان بزرگترین رودکی‌پژوهان معاصر می‌توان به براگینسکی، سیمنوف، صدرالدین عینی،محمد شکوروف و ریچارد فرای اشاره کرد. 

برگرفته از وبسایت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با کمی تصرف و تلخیص