ده زبان بسیار کهن که هنوز به آنها صحبت می‌شود

تحول زبان مانند تحول زیستی است، دقیقه به دقیقه و نسل به نسل اتفاق می‌افتد. بنابراین هیچ شکاف مشخصی بین یک زبان و زبان دیگری که از آن توسعه یافته وجود ندارد، به همین دلیل غیرممکن است که بگوئیم یک زبان واقعا از زبان دیگر قدیمی تر است، همگی زبان‌ها قدمتی به اندازه‌ی خود بشریت دارند. با توجه به آنچه گفته شد هرکدام از زبان‌های زیر ویژگی خاصی دارند ، چیزی باستانی، که آنها را از دیگر زبانها متفاوت می‌کند.

عبری

عبری مورد جالبی است. از زمانی که در حدود سال 400 پس از میلاد رسما از کاربری عمومی خارج شد  و پس از آن بشکل محدود بعنوان زبان دینی یهودی‌ها در بین یهودیان سراسر جهان باقی‌ماند. بهرحال با بالاگرفتن اندیشه‌ی صهیونیسم در قرن نوزدهم و بیستم ، روند احیای زبان عبری تکمیل شد و به زبان رسمی اسرائیل تبدیل شد. با این‌که نسخه‌ی مدرن متفاوت از نسخه‌ی انجیلی(بابلی) آن است. گویشوران بومی زبان عبری می‌توانند بطور کامل متن تورات و متون وابسته به آن را درک کنند، از آنجایی که گویشوران جدیدتر عبری مدرن اغلب یدیش را بعنوان زبان بومی خود می‌دانند، زبان عبری جدید به روش‌های گوناگون تحت تأثیر سایر گونه‏های زبان یهودی قرار گرفته است.

تامیلی

تامیلی، زبانی که بوسیله‌ی 78 میلیون نفر صحبت می‌شود و بعنوان زبان رسمی سری‌لانکا و سنگاپور شناخته می‌شود. تنها زبان کلاسیک است که در گذر زمان تا دنیای مدرن باقی مانده است. بخشی از تامیل از خانواده‌ی زبان دراویدی تشکیل شده که شامل گروهی از زبان‌های بومی گسترده‌‌ی بخشهای جنوبی و شرقی هند است. این زبان همچنین زبان رسمی ایالت تامیل نادو است. پژوهشگران کتیبه‌هایی را یافته‌اند که براساس تاریخ تامیل به قرن سوم پیش‌از میلاد باز می‌گردد و از آن زمان مورد استفاده بوده است برخلاف سانسکریت دیگر زبان باستانی هندی که در حدود سال 600 پیش از میلاد از کاربرد عمومی خارج شد و به یک زبان مذهبی تبدیل شد . تامیلی توسعه‌ی خود را ادامه داده است و اکنون بیستمین زبان پرگویشور در جهان است.

لیتوانیایی

خانواده‌ی زبانی که بیشتر زبان‌های اروپایی به آن وابسته‌اند، هند و اروپایی است. ولی این زبانها جدا شدنشان از همدیگر را حدود 3500 سال پیش از میلاد آغاز کرده‌اند. آنها درون دهها زبان دیگر مانند آلمانی، ایتالیایی و انگلیسی توسعه یافتند و بتدریج ساختارهای مشترکشان را از دست داده‌اند،با این حال یک زبان در شاخه‌ی زبانی بالتیک خانواده‌ی زبان‌های هند و اروپایی بیشتر ساختارهایی را که زبان‌شناسان آنرا پیشا هند و اروپایی (proto-Indo-European یا بشکل کوتاه تر PIE) می‌نامند حفظ کرده که زبانی‌است که گمان می‌شود حدود 3500 پیش از میلاد بدان صحبت می‌شده است بنا به برخی دلایل لیتوانیایی بیش از هر زبان دیگری در خانواده‌ی زبانی خود توانسته بیشتر آواها و قواعد دستوری برگرفته از PIE  را حفظ کند و به همین دلیل می تواند یکی از کهن‌ترین زبان‌های جهان نامیده شود.

فارسی

در صورتی که نام فارسی را نشنیده باشید بهتر است بدانید این زبانیست که امروزه در ایران، افغانستان ، تاجیکستان و چندین منطقه‌ی دیگر بدان صحبت می‌شود . شما احتمالا نام پرشین را شنیده‌اید و احتمالا تداعی‌گر تصوراتی از غول‌هایی که از بطری بیرون می‌ایند ‌باشد. در واقع اینها یک زبان با دونام متفاوت هستند، فارسی فرزند مستقیم پارسی باستان است که زبان امپراتوری پارس بود، فارسی مدرن در حدود سال 800 پس از میلاد شکل گرفته‌است. و یکی از ویژگیهایی که آن را از بسیاری از زبان‌های مدرن دیگر متفاوت می‌کند تغییر نسبتا کم آن از آن زمان است. گویشوران فارسی امروز می‌توانند متنی از نوشته‌ای از سال 900 پس از میلاد را با سختی بسیار کمتری نسبت به گویشوران انگلیسی زبان که یک نوشته از شکسپیر را می‌خوانند، بخوانند.

ایسلندی

ایسلندی یک زبان هندو اروپایی دیگر است، این بار از شاخه خانواده‌ی زبانهای ژرمن شمالی (صرفا برای مقایسه، زبان انگلیسی هم از خانواده‌ی زبان‌های ژرمن است ولی از شاخه‌ی ژرمن غربی) بیشتر زبان‌های خانواده‌ی ژرمن سادگی خاص خودشان را دارند و ساختارهای دیگر زبان‌های هند و اروپایی را از دست داده‌اند (شما احتمالا هرگز چیزی در این مورد نشنیده‌اید برای مثال، مگر اینکه لاتین یا یک زبان اسلاوی آموخته باشید) ولی ایسلندی بیشتر به شکل محافظه کارانه توسعه یافته است و بیشتر این ساختارها را حفظ کرده است. حکومت دانمارک بر این کشور از قرن 14 تا 20 هم تاثیر کمی بر این زبان گذاشت بنابراین این زبان از زمانی که نورس‌های مهاجر وارد این کشور شدند تغییرات زیادی را نداشته است و گویشورهای ایسلندی بسادگی می‌توانند حماسه‌هایی را که قرن‌ها پیش نوشته شده‌اند بخوانند.

مقدونیه‌ای

خانواده‌ی زبان اسلاوی که شامل روسی، لهستانی، چکی و کرواتی و چند زبان دیگر است نسبت به زبان‌های دیگر جوان‌تر است این زبانها زمانی که سیریل و متودیوس زبان را استاندارد کردند آغاز به جدا شدن از جد مشترکشان، اسلاوی مشترک (پیش – اسلاوی) کردند و زبان جدیدی را ساختند، زبانی که اکنون بنام کلیسای کهن اسلاوی نامیده می‌شود و الفبایی برای آن ساخته شده‌است. آن ها سپس در قرن نهم با مهاجرت به سرزمین‌های شمالی برای تغییر دین از اسلاوی به مسیحیت، این زبان را نیز همراه خود منتقل ساختند. آنان از جایی در شمال یونان آمدند شاید جایی که اکنون بنام مقدونیه نامیده می‌شود(یا جمهوری مقدونیه یا جمهوری فدرال یوگسلاوی مقدونیه) و مقدونیه‌ای (بهمراه بلغاری) زبانی است که ارتباط خیلی نزدیکی با زبان کلیسای کهن اسلاوی امروزی دارد.

باسکی

زبان باسکی حد نهایی رازآلودگی زبان شناسانه است. این زبان به شکل بومی بوسیله‌ی گروهی از باسکی‌هایی که در اسپانیا و فرانسه زندگی می‌کنند صحبت می‌شود ولی این زبان بهیچ عنوان وابستگی‌ای با هیچ زبان رومی دیگری (آنطور که فرانسه و اسپانیایی مرتبط هستند ) و یا حتی هیچ زبان دیگری در سراسر دنیا ندارد. زبان‌شناسان ده‌ها سال است که فرضیه‌هایی را در ارتباط با این زبان مطرح می‌کنند ولی هیچ یک از آنها نتوانسته‌اند پاسخ‌گو باشند. تنها چیزی که روشن است اینکه زبان باسکی در این مناطق پیش از ظهور زبان‌های با ریشه‌ی رومی بوده‌است یعنی پیش از آنکه رومی‌ها زبان لاتین را وارد منطقه کردند که سرانجام به زبان‌های فرانسوی و اسپانیایی توسعه یافت.

فنلاندی

فنلاندی تا قرن شانزدهم صورت نوشتاری نداشت ولی مانند همه‌ی زبان‌های دیگر، تاریخی دارد که به زمان‌های خیلی قبل‌تر از آن برمی‌گردد، این زبان عضوی از خانواده‌ی زبان‌های فینو – اوگریک است که شامل زبان‌های استونیایی،مجاری و چندین زبان کوچکتر که بوسیله‌ی اقلیت‌های ساکن در سیبری گفتگو می‌شوند می‌باشد. با اینکه فنلاندی شامل تعداد زیادی وام‌واژه می‌باشد که در طی سده‌ها از خانواده‌های زبان‌های  دیگر به شکل زبان فنلاندی درآمده‌اند. در بیشتر موارد زبان فنلاندی این وام‌واژه‌ها را نزدیک به شکل اصلی آن‌ها از زبانی که از آن آمده‌اند حفظ کرده‌است. واژه‌ای برای مادر aiti برای مثال از زبان گوتی گرفته‌شده که البته امروز دیگر به آن زبان صحبت نمی‌شود، واژه‌ای برای پادشاه kunings از زبان ژرمنی کهن می‌آید واژه‌ی kuningaz که امروزه در هیچیک از زبان‌های آلمانی وجود ندارد

گرجی

ناحیه‌ی قفقاز یک سرچشمه‌ی واقعی برای زبان‌شناس‌هاست. زبان‌های اصلی سه کشور جنوب قفقاز (ارمنستان، آذربایجان و گرجستان) به سه خانواده‌ی کاملا متفاوت وابسته‌اند(به ترتیب هند و اروپایی، ترکی و کارتولین) گرجی بزرگترین زبان کارتولین است و تنها زبان قفقاز با ادبیات سنتی باستان می‌باشد. این زبان زیباست و الفبای منحصربفردش هم تقریبا کهن است دیدگاهی وجود دارد که این زبان بومی شده‌ی زبان آرامی است که قدمت آن به قرن سوم پس از میلاد برمی‌گردد با این‌که گرجی یک زبان جزیره‌ای مانند زبان باسکی نیست تنها چهار زبان کارتولین در دنیا وجود دارد که توسط گویشورهای درون گرجستان صحبت می‌شوند و هیچ یک به هیچ زبان دیگری در دنیا وابسته نیستند.

گالیک ایرلندی

اگرچه گالیک ایرلندی امروزه تنها بوسیله‌ی بخش کوچکی در ایرلند بعنوان زبان بومی صحبت می‌شود، تاریخ درازی را با خود دارد این زبان عضوی از شاخه‌ی سلتیک زبان‌های هند و اروپایی است و پیش از نفوذ زبان های خانواده‌ی ژرمن در جزیره‌هایی که اکنون بریتانیای کبیر و ایرلند می‌باشند، صحبت می‌شد. گالیک ایرلندی زبانی بود که از گالیک اسکاتلندی و مانکس(که در جزیره‌ی مان بدان صحبت می‌شد) برآمده بود ولی در واقع دلیل اصلی قرار گرفتنش در این لیست برخورداری از کهن‌ترین ادبیات بومی در مقایسه با دیگر زبان‌های غرب اروپا است، در حالی‌که بقیه‌ی اروپا به زبان خودشان حرف می‌زدند و به لاتین می‌نوشتند ایرلندی‌ها تصمیم گرفتند بجای لاتین به زبان خودشان بنویسند.

 منبع:  www.the culturetrip.com

ترجمه: جعفر سلمان نژاد

هفته نامه وطن یولی