میانه ایران» است، شامل تجزیه و تحلیل موضوع در عصر حاکمیت سلسله سامانی، غزنوی، آل بویه، سلجوقی، خوارزمشاهی تا پایان حکوت ایلخانان است.
از آنجایی که در تاریخ ایران دوره اسلامی، سنت به کارگیری بردگان در امور دیوانی و نظامی- در ابعاد گسترده- آشکارا به فتوحات اعراب مسلمان و استقرار حکومت خلفای راشدین و سپس بنیامیه و بنیعباس مرتبط است، به ناگزیر به عنوان پیشینه و سابقه بحث، نگاهی گذرا به این حکومتها و ظهور و بروز موضوع در دورههای یاد شده تا شکلگیری اولین حکومتهای ایرانی، یعنی طاهریان و صفاریان، در این پژوهش ارائه شده است.
شاخصههای مشترک حاکمیتهای سیاسی ایران از سامانیان تا پایان کار خوارزمشاهیان، چون اتکا به نیروهای محلی و دهقانی، وابستگی خویشاوندان یا همقبیلگان در فرآیند دستیابی به قدرت، میل به اسلامگستری با انگیزههای متفاوت، دفاع از مرزها در مقابل هجوم کفار و تقارن زمانی حکومتهای سامانی، آل بویه و غزنوی و تقلید و تأسی گریزناپذیرشان از یکدیگر و از دارالخلافه بغداد، به شباهتهای قابل توجهی در عرصههای سیاسی این سلالهها منجر شد که این خود راه را برای بحث تطبیقی در زمینه موضوع مورد بحث فراهم کرده است. برای تبیین و تحدید مفهوم جایگاه سیاسی بردگان، این اثر دو بعد را در نظر داشته است:1. بررسی موقعیت و جایگاه سیاسی بردگان در هرم قدرت.2. تجزیه و تحلیل مجموعه عواملی که سبب شد تا این گروه از قاعده هرم قدرت از میان فرودستان جامعه در ایران دوره مورد بحث، به رأس هرم قدرت راه یابند.
در این پژوهش با توجه به تحقیقات ارزشمندی که در باب تشکیل حکومتهای بردگان به عمل آمده است، مفهوم دوم از جایگاه سیاسی مد نظر است. در تاریخ میانه ایران، بردگان با حضور جدی در روند تحولات سیاسی و نظامی، عهدهدار حکومت ولایات و حتی موفق به تأسیس سلسلههای حکومت شدند. از سویی، نقش فعالان بردگان درباری در عزل و نصب و حتی قتل امیران و سلاطین و دیوانسالاران و نقش موثر آنان در منازعات سیاسی، گواهی از تأثیر آنان در سیر حوادث سیاسی تاریخ ایران است. با چنین چشماندازی و با تعمق در بافت درونی سلسلههای گوناگون پس از اسلام، پرسشهای زیر در این کتاب مجال طرح یافته است:
1. بردگان بر اساس چه ملاحظات و کدام واقعیت های سیاسی و اجتماعی توانستند جایگاهی مناسب در نظام سیاسی ایران اسلامی بیابند؟
2. چه تحولاتی موجب شدند تا عناصر بومی تا حد قابل توجهی و هر چند به صورت موقت، از سلاحداری فاصله بگیرند و صحنه فعالیتهای نظامی را به سود بردگان سلاحدار ترک کنند؟این کتاب که در چهار بخش اصلی «ورود بردگان به جهان اسلام و جایگاه اجتماعی آنان»، «زمینههای بهکارگیری غلامان در نظامهای سیاسی ایران»، «زمینههای برتری غلامان ترک» و «افول اقتدار سیاسی-نظامی غلامان» نوشته شده به قیمت 15 هزار تومان در کتابفروشیها قابل تهیه است.
