الهام علی اف، در کنفرانس بین المللی نگاه نو به قفقاز جنوبی؛ توسعه و همکاری پس از مناقشه در پاسخ به سوال دکتر ولی کالجی از مرکز مطالعات ایران- اوراسیای پیرامون سرنوشت کریدور ادعایی نخجوان و کیفت آن، داخلی یا خارجی بودن کریدور و تاثیرات آن بر مرزهای بین المللی گفت:
« …. درباره نگرانی های موجود درباره مرز نیز فکر می کنم این نگرانی ها کاملا بی اساس است. در اوایل دوره پس از جنگ چنین نگرانی هایی وجود داشت. اما، میدانید که هیات های عالی رتبه ، وزیر خارجه و معاون وزیر خارجه ایران به جمهوری آذربایجان سفر کردند و من ، شخصا من با هر دوی آنها – آقای ظریف و آقای عراقچی بطور مبسوط مذاکره کردیم و فکر می کنم که در این باره به نقطه مشترکی رسیدیم. می دانم که پس از این ، آنها به روسیه و ترکیه نیز سفر کردند و همان مسایل را مذاکره کردند و اجماع کامل در ما وجود دارد. ایران از این طرح حمایت جدی میکند. علاوه بر این، ایران از چارچوب همکاری 3 به اضافه 3 حمایت قدرتمندی می کند که هم اکنون در عمل مساله اصلی همین است. طرح دالان زنگزور، به هیچ وجه ایران را از ارمنستان جدا نخواهد کرد. بلکه به معنای عبور خط آهن و جاده ای خواهد بود. در مرز ما ارتباطات زیاد ریلی و جاده ای وجود دارد. این، به معنای آن نیست که این پروژه به منافع کسی زیان خواهد رساند. برعکس، ایران از طریق خط آهن نخجوان به یراسخ ، از آنجا هم به ارمنستان، از امکان استفاده از خط آهن بهره مند خواهد شد. به همین علت نیز فکر می کنم که حکومت ایران از این طرح بطور کامل حمایت میکند. فکر می کنم دانستن این برای مراکز فکری ایران و جامعه و سیاستمدارانش خوب است. انتقال کالا و مسافر نیز به زمان بستگی دارد. در بیانیه سه جانبه ما و در چندبار مذاکرات گروه کاری آذربایجان – ارمنستان – روسیه در سطح معاونان نخست وزیران ، یک ماده وجود دارد که امنیت در اراضی ارمنستان توسط نیروهای امنیت مرزی روسیه تامین خواهد شد.
می دانید که آنها مرز ارمنستان با ایران و ترکیه را کنترل میکنند. به همین علت نیز برای ایران تازگی نخواهد داشت. یعنی ، باز هم روسها خواهند بود. ، نخستین کسانی که ایرانی ها حین عبور از مرز ارمنستان می بیینند، نیروهای امنیت مرزی روسیه خواهد بود. وضعیت دالان نیز به همین صورت خواهد بود. این طرح، هیچ مشکلی ایجاد نخواهد کرد. درباره محموله های نظامی و غیرنظامی نیز میدانید که ما امروز از طریق اراضی ایران، از خطوط موجود محموله های «نظامی» به نخجوان می فرستیم. چرا از این راه (دالان مغری ارمنستان) این کار را نکنیم؟ هیچ فرقی نخواهد داشت. علاوه بر این، جنگ دیگر تمام شده است و نیازی نیست که ما در این باره فکر کنیم. باید درباره صلح بیاندیشیم!».
زمانی خواهد آمد که ما به ایروان و باز خواهیم گشت ولی نه با تانک:
در این همایش سوال مایکل رینولدز، از دانشگاه پرینستون آمریکا، درباره اینکه “آیا ممکن است شما از ادعای ارضی علیه ارمنستان دست بردارید”، جلب توجه کرد. علی اف در پاسخ به این پرسش بیان داشت:
«هنگامی که ما با بازگشت به دالان زنگزور (استان سیونیک ارمنستان) از آنجا استفاده خواهیم کرد، چرا به ایروان بازنگردیم؟ فکر میکنم که هر زمان وقتش برسد، ما این کار را نیز خواهیم کرد. یک بار دیگر بخاطر این سوال تشکر می کنم. این سوال برای شفاف کردن مساله و بیان مواضعم شرایط فراهم کرد. ما تاریخمان را به یاد خواهیم داشت. اما، علیه هیچ کشوری از جمله ارمنستان ادعای ارضی نداریم…
ما می خواهیم نسل جوان بداند که زنگزور (استان سیونیک ارمنستان) اراضی تاریخی آذربایجان است. زنگزور در سال 1920 ، یعنی 101 سال قبل به ارمنستان داده شده است. قبل از آن ، این اراضی متعلق به ما بود. من وقتی از “گویچه” حرف می زنم، آنها آن را دریاچه «سوان» می نامند. این یک حقیقت است. نگاه کردن به نقشه اوایل قرن 20 کفایت میکند. شما در نگاه به آنجا دریاچه ای به نام سوان را نخواهید دید. شما در آنجا گویچه را خواهید دید. در مورد ایروان هم همین مساله است. آنها بخش تاریخی ایروان را ویران کرده اند. این واقعیتی روشن است، ما از جمله اجداد من در آنجا زندگی کرده اند. اما، این به معنای آن نیست که ما ادعاهای ارضی داریم. من گفته ام که بله ما به آنجا باز خواهیم گشت. من نگفته ام که ما با تانک به آنجا بازخواهیم گشت. من گفته ام که ما بازخواهیم گشت. این به آن معناست که چرا که نه! اگر ما به دالان زنگزور باز می گردیم، اگر ما از این راه استفاده می کنیم، چرا به ایروان باز نگردیم؟ زمانی خواهد آمد که ما این کار را خواهیم کرد. من موضعم را بیان می کنم.»
ما خواستار بی طرفی همسایه ها در طول جنگ بودیم
سوال سوانته کورنل، مدیر موسسه امنیت و سیاست توسعه سوئد، به مناسبات کشور میزبانش با همسایگان در طول جنگ اختصاص داشت. علی اف گفت:
«…. ما هیچ گاه به فکر این نبوده ایم که جمهوری آذربایجان در دستور کار (مورد توجه دائمی) کشورهای پیشرو ، موضوع درجه اول یا درجه دهم باشد. نخیر، آنها مسایل دیگری دارند. ما این را عادی می دانیم. زیرا، هرچه قدرت های بزرگ ما را کم به یاد بیاورند یا درباره ما کم فکر کنند، این برای ما به همان اندازه خوب است! اکنون درباره این مساله که چه روی خواهد داد و چه روی می دهد و مناسبات با کشورهای همسایه چطور است، می گویم که این مناسبات خیلی با موفقیت جریان دارد. جنگ یک بار دیگر نشان داد که البته من نمی خواهم به جزییات این موضوع عمیق شوم ، رفتارها و حرکات همسایگانمان ما را خشنود ساخت. البته که قدردان کشور برادر ترکیه بخاطر حمایت قوی معنوی و سیاسی از روز اول تا روز آخر جنگ هستیم. اما، درباره «سه کشور» دیگر همسایه مان نیز هدف اصلی ما «بی طرف» ماندن آنها بود. این نیز در برخی کشورها «تا حد مشخصی» و در دیگر کشورها نیز «در حد نسبتا بالایی» محقق شد. اما، برغم این، من نمی خواهم به جزییات این موضوع وارد شود. وضعیت پس از جنگ نیز این را نشان داد که اکنون همسایگان ما دیدگاه های ما درباره توسعه منطقه ای را می پذیرند. ما در این مورد با کشورهای همسایه مذاکره کرده ایم».
ساخت کریدور نخجوان دو سال و نیم زمان می خواهد
علی اف در پاسخ به سوال یولین چیفو، مدیر “مرکز پیشگیری از مناقشات و هشیاری زودهنگام” رومانی مبنی بر اینکه ” افق پس از پنج ساله را یعنی پس از رفتن روسها چگونه می بینید؟» ، گفت :
«… درباره این سوال که پنج سال بعد چه روی خواهد داد، پیش بینی کردن سخت است. ما می توانیم آنچه را که خود انجام خواهیم داد، پیش بینی کنیم. ما نقشه های راه را کاملا به پایان نرسانده ایم. اما در کل می دانیم که چه کارهایی انجام خواهد شد. در سه سال آینده ما تمامی طرح های زیرساختی – راه آهن، راه های آسفالت و تولید برق و طرح های تامین آب – را به پایان خواهیم رساند و کارهای ساختمانی نیز در مرحله فعالی خواهد بود. ما باید کارها را خوب برنامه ریزی و اجرا کنیم. برای بازسازی تمامی شهرها و روستاها باید «طرح جامع» وجود داشته باشد. زیرا، باید انسان هایی که به آنجا باز می گردند، از شرایط لازم برخوردار باشند. آنها نباید وابسته به دولت باشند. در این اراضی خاک خوب و ذخایر کافی آب وجود دارد. ما استقلال مالی شهروندانی را می خواهیم که در آنجا زندگی خواهند کرد. تا آن زمان «دالان زنگزور» قطعا مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ما در هدف گذاری خود دو سال و نیم زمان مشخص کرده ایم. ساخت راه 40 کیلومتری از منطقه مغری (استان سیونیک ارمنستان) بیش از این نمی تواند طول بکشد. البته، این ها در صورت هماهنگی و عدم مانع تراشی مصنوعی ارمنستان می تواند اجرا شود…. »