ترکیه از حدود بیست سال پیش درصدد احداث سد ایلیسو بر رودخانه دجله بود و از همان آغاز کار، پیامدهای فاجعهبار ناشی از این پروژه آشکار شده بود، تا جایی که پیمانکار بریتانیایی این سد، شرکت بالفور بیتی، پس از مطالعات اولیه و انتقادها از پیامدهای سوء آن بر حوزههای سیاسی، اقلیمی، اجتماعی و باستانشناسی، از این پروژه کنار کشید.
متخصصان و پژوهشگران از سال ۲۰۰۱-۲۰۰۲ نسبت به عمق فاجعه سد ایلیسو هشدار میدادند. از جمله مقالهٔ علمی The Ilisu Dam Environmental Impact Assessment Report: Review and critique در نشریه Public Archaeology بر اساس گزارش ارزیابی تاثیر محیطزیستی سد ایلیسو که در دولت بریتانیا تدوین شده بود، پیامدهای خطرناک این پروژه را بر محیط زیست و وضعیت اقلیمی و منابع آب منطقه، و همچنین نابودی آثار باستانشناختی فراوان و نیز پیامدها و اهداف سیاسی پشت این پروژه مثل جابجایی جمعیت بررسی کرد.
سد ایلیسو یک طرح بزرگ از مجموعه طرحهای توسعه ترکیه موسوم به «گاپ (GAP)» است. سد بزرگ ایلیسو که عملیات احداث آن در سال ۲۰۰۶ و در قالب طرح گاپ آغاز شده است نیز در نیمه آبانماه سال جاری بر روی رودخانه دجله افتتاح شد. سد یادشده که به لحاظ حجم مخزن بسیار بزرگتر از حجیمترین مخزن سد در ایران یعنی کرخه است، به تنهایی میتواند از ورود بیش از 60 درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری کند. طبق راهبرد سدسازی تحت پروژه گاپ، برنامهریزی شده است که 14 سد مخزنی بر روی رود فرات و 8 سد مخزنی بر روی رودخانه دجله ساخته شود. طرح گاپ تاکنون موجب بحرانهای بسیار شدید محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی برای همه کشورهای منطقه و حتی خود ترکیه شده است. از بین رفتن آثار باستانی ترکیه، نابود شدن بسیاری از رودخانههای بزرگ و کوچک، نابودی آبخوانهای پاییندست، غیر قابل کشت شدن بسیاری از زمینهای کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی و توسعه ریزگردها در کشورهای سوریه، عراق و ایران، بخشی از بحرانهای پیدا و نهان است.
