گردان‌های ترک در خدمت آلمان نازی
ظهور و سقوط لژیون ترکستان

۲۹ دی, ۱۴۰۰
ظهور و سقوط لژیون ترکستان

آلمان نازی با وجود اینکه نژادان غیراروپایی را پست می‌شمرد، در درازای جنگ جهانی دوم تیپ‌ها و لشکرهایی متشکل از ملت‌ها و اقوام مختلف همچون ترک‌ها و اعراب تشکیل داد. از جمله یگان‌هایی موسوم به لژیون ترکستان که متشکل از ترک‌های آسیای میانه تحت سلطه شوروی بودند، یا لژیون قفقازی‌هایی که اغلب مخالف بولشویک‌ها و زندانی در شوروی بودند. این دو لژیون با همکاری نزدیک نوری پاشا ژنرال سابق ارتش عثمانی با ورماخت (ارتش آلمان نازی) شکل گرفتند. نوری پاشا برادر انور پاشای مشهور یکی از آمران نسل‌کشی بزرگ ارمنیان تحت حکومت خلافت عثمانی بود. نوری پاشا و شماری دیگر از ترک‌گرایان همکاری نزدیکی با دولت نازی داشتند و می‌کوشیدند با جلب حمایت و پشتیبانی برلین، ایده تشکیل پانترکستان بزرگ را پیش ببرند.

نشان نظامی لژیون ترکستان، آلمان نازی

با آنکه ترکان و مغولان و آسیایی‌ها از نظر نازی‌ها نژادی پست شمرده می‌شدند، تا جایی که نازی‌های خشن اسرای ترک‌تبار شوروی را موجودات «نفهم … و بی‌عاطفه» می‌خواندند، زمانی که آلمانی‌ها عملیات اشغال شوروی را با سختی روبه‌رو دیدند، سراغ تحریک ناسیونالیسم میان اقوام ترک تحت سلطه شوروی در آسیای میانه رفتند. نخستین بار در ۱۹۴۱ بود که نخستین گردان ترکان موسوم به لژیون ترکستان توسط آلمان نازی تشکیل شد و به سرعت به  ۱۶ گردان متشکل از ۱۶۰۰۰ سرباز ترک گسترش یافت. ورماخت این گردان‌ها را به جبهه‌های غرب در ایتالیا و فرانسه فرستاد.

نیروهای ترک‌تبار داوطلب در ارتش نازی، شمال فرانسه

گردان‌های لژیون ترکستان بعدا در ترکیب با لژیون قفقازی‌ها (موسوم به لژیون آذربایجان) جزئی از لشکر ۱۶۲ پیاده آلمان نازی را تشکیل دادند، لشکری متشکل از ۶ واحد تورکستانی و ۵ واحد قفقازی توپخانه و پیاده. این لشکر بزرگ‌ترین یگان لژیون‌های شرق (Ostlegionen) در نیروهای نازی بود که شامل سربازان گرجی و ارمنی هم می‌شد. جالب اینجاست که یگان دیگری موسوم به گردان ۴۵۰ یز متشکل از ترک‌ها و قفقازی‌ها توسط نازی‌ها تشکیل شده بود که شامل شمار زیادی گرجی و ارمنی می‌شد، اما آنها نیز در نظر نازی‌ها «ترک» قلمداد می‌شدند. لشکر ۱۶۲ در عملیات مختلف به ویژه در ایتالیا و یوگوسلاوی مورد استفاده قرار گرفت و خشونت فراوان از خود به خرج داد.

 

سربازان لژیون ترکستان، ارتش آلمان نازی

سرانجام عمده نیروهای لژیون تورکستان توسط نیروهای انگلیسی به اسارت گرفته شدند و پس از جنگ، مطابق توافق یالتا، تحویل شوروی شدند و باقی عمر را در گولاک به سر بردند. از اعضای معروف این لژیون که جان سالم به در برد و در آلمان غربی ساکن شد، بیک میرزا خالد محمدمیرزا اغلو است که به عنوان ترک‌شناس(!) و مروج ایدئولوژی پانترکیسم شناخته می‌شد.