رویارویی سکولارها و اسلامگراهای ترکیه در نظام آموزشی

۱۷ دی, ۱۳۹۱
رویارویی سکولارها و اسلامگراهای ترکیه در نظام آموزشی

هم‌اکنون شامل کت و شلوار و پیراهن و کراوات برای پسران و کت و دامن و جوراب برای دختران است. استفاده از روسری و مقنعه در مدارس دولتی برای دختران ممنوع است. مدارس ترکیه به صورت مختلط اداره می‌شوند. با آزاد شدن پوشش در مدرسه دانش‌آموزان از سال آینده مجبور به استفاده از لباس فرم نیستند، اما آزادی پوشش قید و بندهایی هم دارد. به عنوان مثال پوشیدن لباس‌های چسبان و بدن‌نما و دامن‌های خیلی کوتاه برای دختران منع شده است. پسران هم از سال آینده ملزم به زدن کراوات نیستند.

 

البته دانش‌آموزانی که مایل به استفاده از لباس فرم هستند می‌توانند سال بعد همچنان با این پوشش در مدرسه حاضر شوند. اما مهم‌ترین و حساسیت‌برانگیزترین بخش مقررات جدید موضوع روسری است. مطابق مقررات جدید از سال آینده دختران می‌توانند در مدارس مذهبی و نیز در کلاس‌های اختیاری درس قرآن در مدارس دولتی، از روسری استفاده کنند. این تصمیم دولت باعث خشم سکولارها شده، اما اسلامگرایان را هم راضی نکرده است. طرفداران لباس فرم اجباری می‌گویند فایده پوشیدن لباس فرم این است که تفاوت‌های طبقاتی بین فرزندان خانواده‌های فقیر و ثروتمند در مدارس کمتر به چشم می‌آید. اما مخالفان لباس فرم استدلال می‌کنند که پوشیدن لباس یک شکل روحیه نظامیگری را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند، درحالی که آزادی پوشش باعث احساس راحتی و موفقیت درسی دانش‌آموزان می‌شود.
در کنار استدلال‌های کارشناسی، اختلاف اصلی اما بین سکولارهای پیرو کمال آتاتورک و لیبرال‌ها در یک‌سو و طیف اسلامگرایان از سنتی تا مدرن در سوی دیگر است. جامعه امروز ترکیه جامعه‌ای تقسیم شده بین دو گرایش سکولار و اسلامی است.

حزب عدالت و توسعه که در ترکیه به نام اک پارتی (دو حرف اول اسم حزب به زبان ترکی) معروف است، در مبارزات انتخاباتی سال 2003 ترکیه، وعده داد که در صورت پیروزی، قانون ممنوعیت استفاده از روسری را لغو می‌کند. اما «اک پارتی» پس از پیروزی با مانع قانون اساسی سکولار ترکیه برخورد کرد. این حزب که در 10سال گذشته دولت و اکثریت مجلس را در اختیار داشته، توانست در سال 2010 میلادی ممنوعیت حجاب در دانشگاه‌ها را لغو کند. اما زنان کارمند هنوز هم نمی‌توانند با روسری در ادارات دولتی حاضر شوند یا در انتخابات پارلمانی و محلی شرکت کنند.

اکثر کارفرمایان بخش خصوصی هم از استخدام دختران و زنان محجبه خودداری می‌کنند. قانون اساسی ترکیه تبلیغات ضدسکولار را منع کرده و اگر حزب عدالت و توسعه مستقیما بحث حجاب اسلامی یا تعلیمات اسلامی را مطرح کند، ممکن است دادگاه قانون اساسی پروانه فعالیت آن را لغو کند. به همین دلیل این حزب با توجیهات و استدلال‌های به ظاهر آموزشی و اصلاحی نظرات مذهبی خود را در حوزه آموزش پیش می‌برد. به عنوان نمونه سال گذشته با ایجاد تغییراتی در ساختار آموزشی، این امکان برای دانش‌آموزان ترکیه فراهم شد که در 10 سالگی در مدارس مذهبی«امام- خطیب» ثبت‌نام کنند. در حالی که قبل از آن دانش‌آموزان فقط بعد از کلاس دهم و در 15 سالگی می‌توانستند وارد مدارس مذهبی شوند. اکثر مردم علاقه دارند که فرزندان خود را در مدارس مذهبی ثبت‌نام کنند.

بخشی از این تمایل مربوط به علایق مذهبی مردم است اما بیشتر به این دلیل است که دانش‌آموزان این مدارس دینی، منضبط‌تر و درسخوان‌تر هستند و احتمال قبولی آنها در دانشگاه‌های خوب داخلی و خارجی بیشتر است. مخالفان سکولار دولت ترکیه معتقدند که حزب عدالت و توسعه قدم به قدم سیستم آموزشی ترکیه را دینی می‌کند و قصد دارد ترکیه را به عصر خلافت عثمانی برگرداند. اما طرفداران این حزب می‌گویند که حزب عدالت و توسعه به اصول دموکراسی و قانون اساسی سکولار پای‌بند است. بحث لباس دانش‌آموزان یکی از موضوع‌های چالش‌برانگیز در بسیاری از کشورها از فرانسه تا ترکیه و روسیه است. جمهوری آذربایجان سال گذشته استفاده دانش‌آموزان از لباس فرم غیرمذهبی را اجباری کرد.

اقدامی که اعتراض اسلامگرایان این کشور را برانگیخت. مسلمانان جنوب روسیه هم خواهان آزادی استفاده دختران از روسری در مدارس هستند که با مخالفت علنی پوتین رییس‌جمهور روسیه روبه‌رو شده است. پرسش اصلی این است که آیا روسری صرفا یک پوشش ساده سنتی یا نمادی از اسلام سیاسی است؟ سکولارهای ترکیه روسری و پوشش زنان را نماد اسلامگرایی سیاسی می‌دانند و به همین دلیل نسبت به آن حساسیت نشان می‌دهند. اما تلاش اسلام گرایان برای آزادی پوشش به عنوان یک امر خصوصی با اصول دموکراسی سازگارتر است. در ایران بحث پوشش دانش‌آموزان دختر همیشه یکی از مباحث داغ اجتماعی بوده است. دختران ایرانی مطابق آیین‌نامه اجرایی مدارس در مدرسه باید مانتو، مقنعه و شلوار بپوشند. پوشش چادر برای دختران اجباری نیست اما به عنوان حجاب برتر به دانش‌آموزان توصیه می‌شود. در مورد پسران فقط توصیه به ساده‌پوشی می‌شود و در اغلب مدارس تی‌شرت‌های آستین‌کوتاه یا دارای عکس و نوشته و شلوار تنگ پسران هم به عنوان مظاهر بدلباسی قلمداد می‌شود. خرداد ماه امسال یکی از مدیرکل‌های معاونت پرورشی اعلام کرد که معلمان هم باید در سال تحصیلی جدید لباس فرم بپوشند اما این طرح فعلا اجرا نشده است.

 

روزنامه بهار