شرق: بازار برقراری روابط با اسرائیل روزبه‌روز داغ‌تر می‌شود و آن‌طورکه «جرد کوشنر»، مشاور ارشد «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده می‌گوید، کشورهای عربی از همان ابتدای به کار دولت ترامپ خواهان برقراری روابط دیپلماتیک و تجاری با تل‌آویو بودند اما اکنون عطش این رابطه به ترکیه هم رسیده است.کوشنر و «آوی برکوویتس»، دو نماینده دونالد ترامپ در اجرای طرح موسوم به «معامله قرن» در گفت‌وگو با روزنامه «اسرائیل‌الیوم» به جزئیات عادی‌سازی روابط میان عرب‌ها و اسرائیل پرداختند و می‌گویند که در جریان تماس‌هایشان با سران عرب فضای یک فیلم هیجان‌انگیز هالیوودی را تجربه کرده‌اند و رهبران عرب از همان روز اول سرکار‌آمدن دولت آمریکا برای صلح با اسرائیل اعلام آمادگی کردند.
اکنون «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه نیز در حال زمزمه برقراری روابط بهتر با اسرائیل است. او گفت «ما با سران اسرائیل مشکلاتی داریم. اگر این مسائل نبود، روابط‌مان می‌توانست بسیار متفاوت باشد» و افزود که سیاست اسرائیل درباره فلسطینیان «قابل قبول نیست». ترکیه نخستین کشور در جهان اسلام بود که اسرائیل را در تاریخ ۲۸ مارس ۱۹۴۹ میلادی، به رسمیت شناخت و در طول ۶۰ سال گذشته، روابط گسترده سیاسی، علمی، نظامی، اطلاعاتی و تجاری بین آنان برقرار بوده و در دهه ۱۹۹۰ میلادی، آنکارا و تل‌آویو «متحدان استراتژیک منطقه‌ای» محسوب می‌شدند.
اما در سال‌های اخیر و پس از روی‌کار‌آمدن دولت رجب اردوغان در ترکیه و دولت راست‌گرای «بنیامین نتانیاهو» در اسرائیل، روابط دیپلماتیک آنان دچار بحران‌ها و تنش‌هایی قابل‌توجه شد. روابط ترکیه و اسرائیل به‌هیچ‌وجه با روند عادی‌سازی روابطی که امارات آن را رهبری می‌کند، قابل مقایسه نیست.
رابطه سیاسی آنکارا–تل‌آویو که در دوران حاکمیت حزب «عدالت و توسعه» به اوج خود رسیده بود، یک‌باره با حمله نظامیان اسرائیلی به کشتی «ماوی مرمره» که حامل کمک‌های مردمی بشردوستانه تحت عنوان ناوگان آزادی به نوار غزه بود، تیروتار شد و تا پنج سال بعد این رابطه با کش‌وقوس همراه بود. اما در سال ۲۰۱۵ رابطه سیاسی اسرائیل و ترکیه قطع شد، هرچند رابطه اقتصادی و امنیتی آنها طبق روال قبل ادامه یافت. این قطعی رابطه تا ماه ژوئن گذشته ادامه داشت تا اینکه با فرود هواپیما کمک‌های دارویی شرکت «العال» اسرائیل در استانبول، رابطه تل‌آویو و آنکارا وارد روند جدیدی شد؛ هواپیمایی که با خروج محموله آن پرچم اسرائیل و ترکیه روی آن نقش بسته بود و از دید رسانه‌ها مخفی نماند. در چند ماه گذشته دو محموله کمک‌های پزشکی میان تل‌آویو و آنکارا برای مقابله با بیماری کرونا تبادل شد که خود حکایت از بازشدن مسیر مذاکرات سیاسی در پشت صحنه دارد.
کارشناسان معتقدند که مهم‌ترین شاخصی که رابطه میان ترکیه و اسرائیل را در سال‌های اخیر زنده نگاه داشت، دشمنی مشترک آنکارا و تل‌آویو با حکومت سوریه و حزب‌الله لبنان و در مجموع جبهه مقاومت اسلامی بود؛ هرچند ترکیه در ظاهر کمک‌هایی به جنبش حماس آن‌هم به دلیل گرایش اخوانی دو طرف داشته است. اما این روزها دوباره سخن از برقراری رابطه رسمی سیاسی میان ترکیه و اسرائیل به میان آمده است، موضوعی که به اعتقاد کارشناسان با سازش میان چهار کشور عربی امارات، بحرین، سودان و مغرب کلید خورده و سران ترکیه نیز برای عقب‌نماندن از قافله سازش به تکاپو افتاده‌اند.
در ماه‌های اخیر موضوع مهم دیگری نیز به هم‌گرایی و همکاری میان ترکیه و اسرائیل اضافه شد و آن‌هم مشارکت هر‌دو آنها در جنگ قره‌باغ بود؛ اقدامی که موجب شد جمهوری آذربایجان پس از ۲۷ سال مناطق اشغالی خود را از دست ارمنستان خارج کند. همین مسئله موجب شده تا «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهوری آذربایجان این‌بار به‌جای دونالد ترامپ که نقش میانجی میان کشورهای عربی و اسرائیلی ایفا می‌کند، سخن از آشتی میان آنکارا و تل‌آویو بگوید تا سخنرانی اردوغان بعد از نماز جمعه مهر پایانی بر تمامی گمانه‌زنی‌ها باشد.
«مرو سبنم اوروچ»، تحلیلگر ارشد ترک در‌این‌باره می‌گوید ترکیه هدف واقعی توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل و امارات است؛ چراکه اسرائیل و امارات از زمان بهار عربی در برابر تلاش‌های ترکیه در خاورمیانه همسو هستند. توافق ۱۳ نوامبر اسرائیل برای تقویت همکاری‌های امنیتی سه‌جانبه با یونان و قبرس نمونه‌ای از تمایل برای محدودکردن نفوذ ترکیه در شرق مدیترانه است.
بنابراین بسیاری بر این باورند که اردوغان که حوزه نفوذی خود را ازدست‌رفته می‌بیند به‌دنبال آن است تا با نزدیکی به تل‌آویو بتواند بر مدار کنونی باقی بماند. اما به گفته ناظران بین‌المللی، بی‌اعتمادی اسرائیل به ترکیه طولانی‌تر و عمیق‌تر از آن است که خیال بازگشت به روابط دوجانبه همکاری سال‌های نخست اردوغان تحقق‌پذیر باشد. اما با وجود تحولات اخیر و تمامی کشمکش‌ها، روزنه امیدی برای کاهش تنش‌های سیاسی میان ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۲۱ وجود دارد.
