یکی از منابع دست اول شناخت وقایع تاریخی آذربایجان در سالهای ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ خورشیدی، یعنی زمانی که آذربایجان تحت اشغال ارتش سرخ بود و حکومت به دستور شوروی موسوم به فرقه دموکرات آذربایجان در تبریز اعلام وجود کرده بود برای تجزیه شمالغرب کشور، کتاب خاطرات میرزا عبدالله مجتهدی تبریزی است. وی در ذیل خاطراتش از ۲ دی ۱۳۲۴ مینویسد:
هوا چند روز است سرد است. بارندگی هم نمیشود. اینجور هوا را در آذربایجان قوری شنحته، یعنی سرمای خشک، میگویند. شب گذشته رادیوهای لندن و ترکیه خبر عجیبی نقل نمودند که فهیمی در روزنامهی «وظیفه» خبر استعفای خود را تکذیب نموده و علاوه نموده است که حکومت کرمانشاه را قبول ننموده است، و تا جواب اتهامات دکتر مصدق را نداده است، از وزارت داخله استعفا نخواهد داد. و همچنین اظهار نموده است که مقصر متهم حوادث اخیره دکتر مصدق بوده است. شاید یک نفر آدم فکور در این اوضاع مسخرهآمیز علایم انحلال را در حکومت پوسیده و فاسد ایران تشخیص بدهد. معلوم میشود که قانون اساسی ایران اجازه نمیدهد که رئیسالوزرا یکی از وزرای خود را تغییر بدهد.
کنفرانس مسکو هم ادامه دارد. دعاوی روسیه از ترکیه کمکم در جراید ممالک مختلفه موضوع بحث واقع شده است. یکی از جراید اروپا نوشته است که ترکیه ایران نیست! آیا این جمله در گوش وطنپرستان ایران چگونه صدا خواهد داد؟
[…] رئیس بلدیهی جدید اعلانی منتشر نموده است و امر شده است که تابلوهای مغازهها از فارسی به آذربایجانی مبدل بشود و اقدام به تمیزی خانهها هم خواهد شد. آقا حاجی میرزا علیاصغر آقا شیخالاسلام را که در روضه ملاقات نمودم اظهار داشتند که میرزا لطفعلیخان پسر ایشان را که تا دیروز رئیس بلدیه بود توقیف نموده و بعد از شش ساعت آزاد نمودهاند. گویا موضوع توقیف مربوط به قضیهی اعتباراتی است که میرزا لطفعلیخان همراه خود از طهران برای آسفالت و سایر کارهای بلدیه آورده بوده است.
منبع: آیتالله میرزا عبدالله مجتهدی، «بحران آذربایجان (سالهای ۱۳۲۴-۱۳۲۵)»، به کوشش رسول جعفریان، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تابستان ۱۳۸۱، صص ۵۰ و ۵۱
