محرمانه وزارتخانه‌های مختلف عربستان دست یافته است. پایگاه ویکی لیکس روز جمعه 19 ژوئن (29 خرداد) اسنادی را منتشر کرد که بیشتر آن نامه‌هایی محرمانه از سفارتخانه‌های عربستان در نقاط مختلف جهان است. این اسناد شامل گزارش‌های بسیار محرمانه از نهادهای دولتی عربستان از جمله وزارت کشور و اداره کل اطلاعات و نیز تعداد زیادی نامه‌نگاری‌های الکترونی بین وزارت خارجه و هیأت‌های خارجی است.
ویکی لیکس اعلام کرد که 500 هزار یادداشت و سند، شامل مکاتبات دیپلماتیک سفارتخانه‌های عربستان سعودی را در کشورهای مختلف منتشر خواهد کرد و در اولین نوبت حدود 70 هزار سند از این مجموعه را منتشر کرد. «جولیان آسانژ» بنیانگذار ویکی لیکس که این اسناد را منتشر کرده است گفت: «اسناد سعودی از دیکتاتوری نظام حاکم سعودی و اقدامات محرمانه آن پرده برمی‌دارد؛ نظامی که روز به روز انسجام خود را از دست می‌دهد و تنها امسال یکصد نفر در آن گردن زده شدند. اقداماتی که نه تنها به خطری برای خود و بلکه برای همسایگانش تبدیل شده است… اسنادی که انتشارشان آغاز شده هم‌چنین نشان دهنده بروکراسی و تمرکزگرایی شدیدی است که پادشاهی عربستان سعودی را اداره می‌کند… با در نظر گرفتن پرونده فاجعه بار پادشاهی عربستان درباره حقوق بشر، این پادشاهی همچنان هم‌پیمان اول آمریکا و انگلیس در خاورمیانه است و علت این موضوع دارا بودن بزرگترین ذخایر نفتی جهان است».
گفتنی است که اسناد ویکی لیکس شامل صدها هزار صفحه به زبان عربی و با ضمیمه عکس است و علاوه بر این دهها هزار اسناد مکتوب و جدول و نامه‌نگاری‌های الکترونی را دربرمی‌گیرد.
در این نوشتار با بررسی برخی از مهم‌ترین مفاد اسناد ویکی لیکس در مورد سیاست‌های عربستان، به نکات مهم این اسناد در رابطه با ایران و ملاحظاتی پیرامون آن پرداخته شده است.
مهم‌ترین محورهای اسناد منتشر شده در رابطه با سیاست‌های عربستان
برخی از مهم‌ترین نکات اسناد منتشر شده ویکی لیکس که در بردارنده نگاه عربستان سعودی به رخدادهای منطقه و جهان اسلام است، عبارتند از:
– ریاض مواضع کسانی را، که بغداد آنان را به حمایت از خشونت متهم کرده بود، مثبت می‌دانست.
– نایف بن عبدالعزیز در تلاش برای ارتباط با طرف‌های اهل تسنن در عراق بود.
– سرویس اطلاعاتی عربستان به روند حمایت از جنبش اسلام‌گرا در کردستان عراق چراغ سبز می‌داد.
– «دوری شمعون» رئیس حزب الوطنیین الاحرار،6 از عربستان خواهش کرد که از حزب او حمایت کند.
– «پطرس حرب» از عربستان خواست از تشکیل یک گروه مستقل سیاسی، که در نظر داشت پس از انتخابات پارلمانی 2013 تشکیل دهد، حمایت کند.
– به گفته سفیر عربستان در صنعا، القاعده در یمن با همدستی کارشناسان نظامی عربستان، در حمله به «ابین» دست داشت.
– محمد مرسی اندکی پیش از ریاست جمهوری گفت: به سیاست ایران اعتماد ندارد و ریاض را رهبر اسلام اهل تسنن می‌داند.
– براساس پیام اطلاعاتی 11 مارس 2012، قطر با محور قرار دادن «بهار خلیج» سیاست رسانه‌ای جدیدی را در پیش گرفته است.
– سفارت ریاض در منامه معتقد است اعزام معلمان سعودی «کمک مالی بی‌نقص» است.
– بحرین، به منبر توهین رسانه‌ای به ریاض تبدیل شده است.
– بنابر اعلام سفارت ریاض در سودان، قطر از دولت خارطوم در حمله به دارفور حمایت می‌کند.
– به گفته سعود الفیصل، غرب به اخوان‌المسلیمن برای به قدرت رسیدن [در مصر] چراغ سبز داد.
– سفیر ریاض در قاهره درخواست کرد اجازه داده شود کانال ارتباطی با خیرات الشاطر فراهم شود.
– سفارت ریاض در دوحه اعلام کرد، خیرات الشاطر به منظور آماده شدن برای ریاست جمهوری مصر عازم قطر شد.
– ریاض تلاش کرد نام سعد الفقیه مخالف سعودی به دلیل حمایت از القاعده در فهرست مجازات‌های بین‌المللی باقی بماند.
– ریاض کوشید به منظور برطرف کردن تحریم تسلیحاتی بحرین، نزد واشنگتن میانجیگری کند.
– نگرانی زیاد عربستان از توافق هسته‌ای با ایران
– نگرانی حاکمان ریاض از نزدیکی روابط ایران و آمریکا و تماس‌های پیدا و پنهان تهران ـ واشنگتن
– تلاش و هزینه بسیار زیاد عربستان برای مقابله با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران
– تلاش عربستان برای حمایت از گروه‌ها و چهرههای اپوزیسیون ایران
– کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای بیرون آوردن حسنی مبارک و انتقال او به یک کشور دیگر پس از سرنگونی حکومت او در مصر، حاضر به پرداخت 10 میلیارد دلار به حکومت محمد مرسی شده بودند.
– متهم کردن دولت امارات به همکاری با ایران و روسیه برای دور زدن تحریم‌ها
– ولخرجی‌های گسترده شاهزادگان سعودی
– در یکی از این اسناد که متعلق به سال 2012 است، ادعا شده که جنگنده‌های ایرانی نیروهای سودان جنوبی را بمباران کرده‌اند.
ایران در اسناد منتشر شده
1- استفاده از ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای براندازی نظام
براساس اسناد جدیدی که سایت افشاگر ویکی لیکس منتشر کرده، سفیر عربستان در ایران به مقامات سعودی پیشنهاد داده است که از شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌های اجتماعی برای براندازی نظام در ایران استفاده کند.
سفیر عربستان در ایران با استناد به برخی از دلایل که در این سند ذکر می‌کند مدعی است که عربستان می‌تواند از شرایط موجود برای براندازی نظام ایران استفاده کند.
سفیر سعودی برای این منظور راهکارهایی را به عربستان سعودی پیشنهاد می‌دهد که از جمله آنها استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای عربی و انگلیسی زبان است که عرب‌های جنوب و غرب ایران را هدف قرار خواهد داد.
وی هم‌چنین به عربستان پیشنهاد می‌دهد که از رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر علیه ایران استفاده کند و با استقبال از مخالفان ایران در خارج، از آنها برای ضربه زدن به این کشور استفاده کنند.
سفیر عربستان در تهران در این سند ادعا می‌کند، بالا بودن نرخ بیکاری و تورم در ایران و آنچه او آن را رشد فساد و پارتی‌‌بازی در طبقه میانی و بالای دولت ایران خواند، سبب انتشار حس ناامیدی در میان شهروند ایرانی شده و در نتیجه تمایل زیادی به تغییر دولت و نظام وجود دارد!!
وی می‌افزاید، از طریق استفاده از وسائل ارتباط جمعی که اشتباهات و مشکلات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران را بزرگنمایی کند، می‌توان اهداف دلخواه را محقق کرد. در کنار این عوامل می‌توان از دخالت‌های خارجی ایران در عراق و سوریه و لبنان و یمن و خلیج فارس نیز استفاده کرد.
یکی از اسناد فاش‌شده نشان می‌دهد، عربستان به دنبال راه‌اندازی یک شبکه تلویزیونی به نام «هندیجان» برای سیاه‌نمایی و فرافکنی علیه ایران بوده است. این سند که از حمایت مطلق «سعود الفیصل» وزیر خارجه سابق عربستان سعودی از راه‌اندازی این شبکه تلویزیونی با نام پیشنهادی هندیجان حکایت دارد، قرار بود از بحرین و به دو زبان فارسی و انگلیسی پخش شود. در سند مذکور به وجه تسمیه این شبکه ضد ایرانی نیز اشاره و گفته شده است که «هندیجان» نام شهری در استان خوزستان ایران است. سعود الفیصل در تاریخ ۲۵ مارس ۲۰۱۲ در نامه‌ای به دیوان پادشاهی عطف به طرح پیشنهادی راه‌اندازی شبکه هندیجان می‌نویسد، «حمایت کامل خود از طرح وزیر فرهنگ و اطلاع‌رسانی را اعلام می‌کنم و معتقدم که رویکردش باید شیعیان را در منطقه خلیج فارس مورد هدف قرار دهد».
سفیر سعودی در ادامه استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان و عربی‌زبان که مخاطبش مردم عرب جنوب و غرب ایران است را در کنار اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توئیتر پیشنهاد می‌کند و می‌گوید، علاوه بر این ابزارها می‌توان از روزنامه و مجلات فارسی‌زبان استفاده کرد و آنان را در اینترنت قرار داد تا ساده‌تر در دسترس مردم ایران باشد.
دعوت از چهرههای مخالف جمهوری اسلامی در خارج از ایران، هماهنگی با آنها و تشویق این افراد برای استفاده از گالری‌های هنری برای به نمایش گذاشتن تصویرهای شکنجه در این یادداشت پیشنهاد شده است.
2- حمایت از تحریم‌ها علیه ایران
در یکی دیگر از این اسناد که مربوط به سال ۲۰۱۲ است، امارات متحده عربی به همکاری با روسیه و ایران برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی متهم شده است. یکی از اسناد فاش‌شده از وزارت خارجه عربستان حاکی از آن است که این کشور با پوشش کمک به سیل‌زدگان تایلندی دست به تحرکاتی برای تبلیغ علیه ایران زده است.
هم‌چنین، عربستان از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خواسته است تا در صورتی که اتحادیه اروپا واردات نفت خام از ایران را تحریم کند، این کشورها کاهش صادرات ایران را جبران کنند.
3- ترغیب آمریکا برای حمله به ایران
در این اسناد به «توصیه‌های پیاپی» پادشاه عربستان به آمریکا برای حمله به ایران جهت پایان دادن به برنامه هسته‌ای اشاره شده است. در یادداشت‌هایی که ویکی لیکس افشا کرده و متعلق به سفارتخانه‌های آمریکا در خاورمیانه است، پادشاه عربستان به آمریکا می‌گوید: «سر مار را قطع کنید».
در این اسناد هم‌چنین آمده که پادشاه عربستان سعودی گفته است که با آمریکایی‌ها همکاری می‌کند تا جلوی نفوذ ایران در عراق را بگیرد؛ اقدامی که بنا بر این اسناد «یک اولویت استراتژیک برای پادشاه و دولتش» محسوب می‌شود.
پادشاه عربستان درخواست حمله به ایران را در جریان دیدار ماه آوریل سال ۲۰۰۸، با رایان کروکر، سفیر آمریکا در عراق و ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده وقت نیروهایی آمریکایی در عراق، مطرح کرده است.
ویکی لیکس عنوان کرده است دو روز پس از این دیدار، عادل الجبیر، سفیر سعودی در واشنگتن به سفارت آمریکا در عربستان گفت: «او (پادشاه) به شما (آمریکایی‌ها) گفت که سر این مار را قطع کنید.» با این حال برپایه این یادداشت، وزیر خارجه عربستان بیشتر به تحریم‌های بسیار سنگین نظر داشته است.
این یادداشت می‌افزاید: وزیر خارجه (عربستان)، در عوض خواستار تحریم‌های بسیار سنگین‌تر آمریکا و دیگر کشورها علیه ایران شده است، از جمله ممنوعیت رفت‌وآمد و محدودیت‌های بیشتر در وام‌های بانکی. شاهزاده مقرن، (رئیس سازمان اطلاعات عربستان)، این دیدگاه‌ها را انعکاس داده است و تأکید می‌کند که «برخی از تحریم‌ها می‌تواند بدون تصویب سازمان ملل به اجرا درآید».
در ادامه این سند منتسب به وزارت خارجه آمریکا آمده است: «وزیر خارجه (عربستان) هم‌چنین گفته است که استفاده از فشار نظامی علیه ایران نباید کنار گذاشته شود».
برپایه یکی دیگر از این یادداشت‌ها، زید الرفاعی، رئیس وقت سنای اردن نیز از یک مقام بلندپایه آمریکایی خواسته است که آمریکا، ایران را بمباران کند. رئیس وقت سنای اردن مطابق با این سند گفته است: «ایران را بمباران کنید یا با بمب ایران به سر کنید. تحریم‌ها، هویج‌ها، مشوق‌ها اهمیتی ندارد».
4- تعطیل کردن رسانه برون مرزی ایران
در این اسناد مشخص است که ریاض حساسیت ویژه‌ای بر رسانه‌های برون‌مرزی ایران دارد و در پی این است تا حد امکان با ایجاد موانع، قدرت تأثیرگذاری این رسانه‌ها را به حداقل برساند. در واقع مقامات عربستان کوشش بسیاری را برای ایجاد انحصار رسانه‌ای صورت داده‌اند و پخش گفتمان ناسازگار با سیاست‌های خود را برنمی‌تابند.
به‌عنوان مثال براساس یکی از این اسناد، عربستان تلاش فراوانی برای توقف پخش برنامه‌های شبکه تلویزیونی العالم از ماهواره عرب ست انجام داده است. نامه شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه سابق عربستان، در مورد دستور پادشاه این کشور برای توقف پخش شبکه ماهواره‌ای العالم منتشر شده است. سعود الفیصل در این نامه تأکید می‌کند که شاه عربستان در نامه‌ای به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این کشور دستور داده تا تلاش خود را برای توقف پخش برنامه‌های العالم بکار ببندند.
براساس این اسناد هم‌چنین دستگاه دیپلماسی آل سعود هر مطلب و نوشته علیه رژیم سعودی را در دورترین نقطه دنیا و یا حتی در یک پایگاه کوچک اینترنتی پیگیری می‌کند تا کسی آنها را نخواند و یا نشنود و همزمان رسانه‌ها را با زور و یا پول مجبور به سکوت می‌کند.
5- مخالفت با برنامه‌های هسته‌ای ایران
بخش دیگری از اسناد ویکی لیکس به مکاتبات وزارت امور خارجه عربستان با سفارتخانه‌اش در تهران مربوط است که به مذاکرات هسته‌ای و روابط میان ایران و آمریکا می‌پردازد.
یکی از اسناد منتشر شده در ویکی لیکس شامل گزارش سفارت عربستان در تهران دربارۀ تلاش‌های ترکیه در مذاکرات هسته‌ای و برگزاری دو دور مذاکره در استانبول است. این گزارش تأکید می‌کند مقامات ترکیه با هدف ایفای نقش در مذاکرات مهم هسته‌ای با ایران تلاش‌های زیادی را برای احیای این مذاکرات پس از یک سال و نیم توقف انجام دادند و سرانجام این تلاش‌ها منجر به مذاکرات استانبول ۲ و سپس مذاکرات بغداد شد.
عربستان یکی از مخالفان جدی مذاکرات و امضای توافق میان ایران و گروه ۱+۵ است و دیپلماسی سعودی‌ها از هیچ تلاشی برای ضربه زدن و به شکست کشانیدن مذاکرات کوتاهی نمی‌کند. هم‌چنین در این اسناد از تردید شدید عربستان درباره برنامه هسته‌ای ایران و پیغام سفیر عربستان در تهران به وزارت امورخارجه این کشور و این نکته که واسطه‌ای ناشناس و ترکیه‌ای، پیغام مقام‌های آمریکا را به مقام‌های ایران می‌رساند، صحبت شده است.
6- تضعیف حزب‌الله لبنان
یکی از راهبردهای عربستان در منطقه که بر کسی پوشیده نیست تلاش برای دخالت در لبنان در راستای تضعیف و از بین بردن قدرت و نفوذ حزب‌الله لبنان و تقویت رقبای آن است.
در یکی از اسناد سری وزارت خارجه عربستان سعودی، سمیر جعجع از سفیر عربستان برای اجرا کردن خواست این کشور در لبنان، درخواست دریافت پول کرده است. براساس این سند، سفیر عربستان در بیروت بر لزوم دادن پول به سمیر جعجع را با توجه به این‌که نقش بازدارندگی در برابر حزب‌الله در لبنان ایفا می‌کند، تأکید کرده است.
هم‌چنین بر اساس سند دیگری، سعودی‌ها با درخواست‌های مالی هر طرفی که علیه حزب‌الله لبنان و ایران موضع‌گیری نداشته و یا در روزنامه‌هایی مانند الاخبار کار کرده باشد، موافقت نمی‌کنند و عبدالناصر شراره از جمله این روزنامه‌نگاران لبنانی است.
7- زیر نظر داشتن روابط ایران با حماس
شماری از اسناد سری وزارت امور خارجه عربستان سعودی که ویکی لیکس منتشر کرده نشان می‌دهد روابط ایران و جنبش حماس یکی از مسایل مهم برای ریاض است. براساس اسناد منتشر شده، وزارت امور خارجه عربستان و سفارتخانه‌های این کشور در پایتخت‌های مختلف از جمله تهران خبرهای مربوط به روابط ایران با جنبش حماس را به طور ویژه پیگیری می‌کنند.
در اسناد منتشر شده گزارش‌های متعددی درباره روابط ایران با جنبش حماس و دیدارهای مسئولان دو طرف وجود دارد. در یکی از این اسناد به تلاش کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای راضی کردن اسماعیل هنیه به خودداری از سفر به تهران اشاره می‌کند.
8- ارتباطات برخی افراد سیاسی با عربستان
یکی از سندهای منتشر شده ویکی لیکس به تاریخ۱۰ اکتبر سال ۲۰۱۱ میلادی نشان می‌دهد که به درخواست عطاالله مهاجرانی، بورس تحصیلی در مقطع دکترا برای پسر وی توسط سفارت عربستان تأمین شده است. براساس سند منتشر شده ویکی لیکس، سفارت عربستان در لندن هزینه بیش از ۱۲ هزار پوندی برای هر سال تحصیلی (۴ سال ـ از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵) و مبلغی بالغ بر ۴۲۵۶ پوند را برای هزینه‌های زندگی فرزند آقای مهاجرانی، تأمین می‌کند.
نشر اسناد و پیامدهای داخلی برای عربستان
نوعی صف‌آرایی میان نسل دوم و سوم خاندان آل سعود ، بحران هویتی این رژیم را تشدید کرده است و انتشار اسناد در حالی صورت می‌گیرد که اختلاف‌نظر میان هیئت حاکمه دربارۀ مسائل داخلی و بحران‌هایی خارجی مانند مسأله یمن، سوریه و عراق، جایگاه داخلی و منطقه‌ای رژیم آل سعود را به شدت متزلزل کرده است و احتمالاً این رژیم با یک بحران تمام عیار مواجه خواهد شد.
اکنون بسیاری از شاهزادگان سعودی که نسبت به حاکمیت ملک سلمان و پسرش محمد، انتقاد دارند، تلاش می‌کنند تا جایگاه و اختیارات پادشاه را محدود کنند، افشای این اسناد روند اختلاف‌نظرها در هیئت حاکمه عربستان را شدیدتر کرده است.
رژیم عربستان سعودی سعی در سانسور رسانه‌ها و کنترل فضای مجازی دارد؛ در این بین جریان‌های مخالف رژیم آل سعود، از طریق رسانه‌های مختلف سعی در آگاه کردن افکار عمومی عربستان دارند. بنابراین قطعاً نگاه شیعیان و روشنفکران نسبت به آل سعود منفی‌تر خواهد شد، و خیزش مردمی در مقابله با دخالت‌های عربستان در منطقه گسترش خواهد یافت.
ابعاد منطقه‌ای انتشار اسناد
به نظر می‌رسد ویکی لیکس در آینده اسنادی مبنی بر دخالت‌ها و همسویی‌های عربستان با گروهک‌های تروریستی منطقه منتشر خواهد کرد؛ این روند می‌تواند نفرت عمومی را در سطح منطقه علیه رژیم آل سعود تشدید کند. در این فضا به نظر می‌رسد عربستان سعودی ناچار خواهد شد که در کنش‌ها و رفتار سیاسی خود تغییراتی ایجاد کند. هر چند که دامنه این تغییرات می‌تواند محدود باشد، اما عربستان ناگزیر است سیاست معتدل‌تری در منطقه اتخاذ کند و از رفتارهای مخاطره‌جویانه دست بردارد.
از سوی دیگر، اگر در اسنادی بیشتری که به تدریج منتشر می‌شود نقش تخریبی عربستان در مقابل کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مانند قطر محرز شود، این شورا دچار شکاف شده و ممکن است تا آستانه فروپاشی پیش برود. لذا باید در انتظار انتشار اسناد بیشتری بود که از نقش تخریبی عربستان پرده بردارد، تا براساس آن بتوان انزوا و انفعال سیاسی عربستان سعودی را برآورد کرد.
نکته دیگر این که، برای ملت‌های عرب منطقه و کشورهای اسلامی مشخص است که عربستان سعودی علی‌رغم این‌که در تلاش است تا خود را به‌عنوان رهبر اسلامی مطرح کند، اما نقشی کاملاً تخریبی در رخدادهای جهان اسلام داشته و دارد. حال انتشار این اسناد در کنار همسویی این کشور با رژیم صهیونیستی و گروهک‌های تکفیری سلفی، احتمالاً موج خشم عمومی علیه این کشور را تشدید خواهد کرد. هم اکنون نیز به نظر می‌آید جایگاه عربستان سعودی نزد دولت‌ها و ملت‌های منطقه تضعیف شده است.
ابعاد بین‌المللی انتشار اسناد
کشورهای اروپایی روابط با عربستان را بر حسب منافع ملی خود پیش می‌برند؛ لذا نشر اسناد محرمانه ویکی لیکس تأثیر گسترده‌ای بر روابط این کشورها با عربستان نخواهد داشت. مگر آن‌که این اسناد ثابت کند عربستان سعودی در انفجارهای رخ داده در برخی از این کشورهای اروپایی توسط گروه‌های تروریستی نقش داشته است. این موضوع می‌تواند خشم افکار عمومی اروپا علیه عربستان را برانگیزاند. اما سیاست خارجی واشنگتن نسبت به ریاض چندان تحت تأثیر انتشار این اسناد قرار نخواهد گرفت.
انتشار این اسناد را می‌توان نوعی تقابل غیرآشکار آمریکا و عربستان سعودی دانست. هر چند در حال حاضر برخی اختلاف‌نظرها بین آمریکا و عربستان تشدید شده، اما عربستان سعودی چشم انتظار پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا است تا بر این اساس، روابط خود را با آمریکا باز تعریف کند.
در بعد دیگری انتشار این اسناد به نوعی نشان دهنده اختلاف‌نظر میان آمریکا و عربستان سعودی است. سفر اخیر معاون ولیعهد عربستان به روسیه و امضای توافقنامه‌هایی میان ریاض و مسکو نشان می‌دهد که عربستان سعودی درصدد نشان دادن ژست فاصله گرفتن از واشنگتن است. این مسأله می‌تواند هویت رژیم عربستان را دست خوش تزلزل کند، زیرا این رژیم به شدت به آمریکا و غرب وابسته است و هر نوع فاصله و شکاف میان عربستان و آمریکا بحران داخلی عربستان را تشدید می‌کند.
در حقیقت در این شرایط آمریکایی‌ها برنامه‌ریزی‌هایی برای بحران‌سازی در عربستان دارند. چنان‌که برای کشورهایی مانند لیبی، سوریه و عراق پیشتر برنامه‌ریزی کرده بودند، و امروز نوبت عربستان سعودی است.
با توجه به این‌که انتشار این اسناد ممکن است رابطه عربستان را با برخی از گروه‌های تروریستی چچنی آشکار کند، عربستان سعودی سعی دارد با اقدامی پیش‌گیرانه به ترمیم روابط خود با روسیه بپردازد. هر چند تکیه عربستان بر رابطه حسنه با کشورهای غربی بیش از کشورهای شرقی است، اما انتشار این اسناد می‌تواند بر روابط عربستان و روسیه و چین تأثیر بگذارد.
ملاحظات
– اسناد ویکی لیکس از نحوه عملکرد خاندان حاکم عربستان در قبال مسائل مختلف پرداخت رشوه برای انتخاب افراد و نهادهای مختلف به منظور حفظ جایگاه خود به‌عنوان قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه پرده برمی‌دارد.
– این اسناد هم‌چنین ساختار خاندان حاکم سعودی و مرکزیت شدید آن را در خصوص دقیق‌ترین و جزئی‌ترین مسائل فاش می‌کند.
– حجم این اسناد به قدری زیاد است که هنوز تیم‌های کاری در حال مطالعه و ترجمه این اسناد دولتی عربستان هستند.
– گفتنی است بسیاری از این مکاتبات ناقص است و تعیین تاریخ و شرایط ارسال آنها دشوار است و تعداد بسیار معدودی از آنها نشان می‌دهد کدام درخواست‌ها به تأیید پادشاه رسید و نهایتاً مورد اجابت قرار گرفت.
– به نوشته ویکی لیکس، اسناد افشا شده دربردارنده «اطلاعات کلیدی در مورد اقدامات عربستان و نحوه استحکام موقعیت این کشور در منطقه خاورمیانه با هدف تبدیل شدن به یک ابرقدرت منطقه‌ای است؛ اقداماتی که شامل پرداخت رشوه به افراد و سازمان‌های مهم در منطقه است».
– سایت ویکی لیکس با انتشار اسناد سری، هویت پنهان عربستان را آشکار کرده است. در حال حاضر هیئت حاکمه عربستان، مخصوصاً شخص پادشاه و ولیعهد نسبت به انتشار این اسناد نگاهی آمیخته با تردید و خشم دارد؛ عربستان سعودی به شدت وحشت زده است، چراکه جایگاه این رژیم متزلزل شده است. در این بین وزارت خارجه عربستان سعی دارد این اسناد را فاقد اصالت بخواند، اما واقعیت آن است که بخش بزرگی از اسناد منتشر شده توسط ویکی لیکس با واقعیت‌های موجود مطابقت دارد.
– نگرانی عربستان سعودی از انتشار این اسناد در شبکه‌های اجتماعی و هم‌افزایی انتقادهای شهروندان در کشوری است که هر سند افشاگر جدید، می‌تواند به مثابه جرقه‌ای در بشکه باروت فعالان اجتماعی مترصد انتقاد باشد.
– در این اسناد موضوعاتی چون نگرانی زیاد عربستان از توافق هسته‌ای با ایران، تلاش و هزینه عربستان برای مقابله با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، تلاش عربستان برای حمایت از گروه‌ها و چهرههای اپوزیسیون ایران، ولخرجی‌های گسترده شاهزادگان و دخالت‌های سعودی‌ها در کشورهای منطقه مورد توجه است.
– این اسناد برای ملت‌های منطقه و کشورهای اسلامی مشخص می‌کند که عربستان سعودی علی‌رغم آن‌که تلاش دارد تا خود را در قامت رهبر جهان اسلام طرح کند، اما نقشی کاملاً تخریبی در رخدادهای جهان اسلام داشته و دارد.
– کمک مالی عربستان به رژیم صهیونیستی نشانه ورشکستگی سیاسی عربستان است. این رژیم سعی دارد از خلال همسویی با اسرائیل، جایگاه از دست رفته خود را میان کشورهای غربی و کشورهای همسو با رژیم صهیونیستی در منطقه ارتقا بخشند.
– عربستان سعودی با داشتن صد شبکه ماهواره‌ای با گردش مالی ۱۰ میلیارد دلاری، سعی در تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی دارد؛ اما افشای این اسناد بر خشم عمومی ملت‌های منطقه مخصوصاً ملت‌های لبنان، سوریه، عراق و یمن افزود.
– این اسناد نشان داد که یکی از سیاست‌های عربستان، تشدید اختلافات مذهبی در منطقه مخصوصاً ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی و هم‌چنین استفاده از ظرفیت سیاسی رژیم صهیونیستی در بحران‌های منطقه‌ای است.
– ویکی لیکس پیشتر سندی را منتشر کرده بود که طی آن پادشاه سابق عربستان سعودی (ملک عبدالله) از آمریکا خواسته بود که تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کند و تصریح کرده بود که «سر افعی را باید کوبید».
– به نوشته رسانه صهیونیستی هاآرتص اغلب اسناد ویکی لیکس مربوط به ایران و تلاش‌های ریاض برای ایجاد اخلال در ایران است.
– تلاش و هزینه بسیار زیاد عربستان برای مقابله با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران یکی از مواردی است که در گزارش‌های منتشر شده از ویکی لیکس در رسانه‌ها، قابل توجه است. مثلاً تلاش برای اجرا نشدن سفر اسماعیل هنیه به ایران به منظور دور نگه‌داشتن حماس از ایران، بررسی سفر دکتر احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق ایران به جیبوتی، ماجرای درخواست ایران از الازهر برای برگزاری نشست تقریب مذاهب اسلامی در قاهره و مداخله در امور داخلی عراق از جمله مواردی است که در حوزه مسائل منطقه‌ای طرح شده است.
– اسناد تازه منتشر شده فاش می‌کند که عربستان برای مقابله با قدرت ایران در منطقه و تضعیف منافع آن تلاش بسیاری می‌کند. آنها علاوه بر این، متحدان ایران را به شدت زیر نظر دارند، از هیچ تلاشی جهت تضعیف و ضربه زدن به شیعیان منطقه دریغ نمی‌ورزند، به شدت درصد بازتولید راهبرد ایران‌هراسی است، و در پی راه‌اندازی جنگ مذهبی و قومی در ایران هستند و تلاش دارند اپوزیسیون را تحریک و تقویت کنند.
– براساس اسناد فاش شده ویکی لیکس «عبد العزیز آل شیخ» مفتی سعودی و منتسب به خاندان محمد بن عبدالوهاب، موسس رژیم آل سعود، از جمله کسانی است که بر ضرورت تخریب تمامی کلیساها در منطقه خاورمیانه تأکید می‌کند. این فتوای مفتی وهابی در پاسخ به استفسار هیأتی کویتی در خصوص قانونی کردن منع ساخت کلیساها در کشورشان مطرح شد و آل شیخ نه فقط اجازه تخریب کلیساها را توسط دولت‌هایی که تمایل به این کار دارند، داده بلکه آن را امری الزامی و واجب دانسته است.
– یک منبع آگاه فاش کرد، وزارت کشور عربستان کمیته‌های امنیتی عالی‌رتبه‌ای با هدف از میان برداشتن فعالان سیاسی شرکت‌کننده در جنبش‌های مسالمت‌آمیز استان شیعه‌نشین «القطیف»، تشکیل داده است.
برآمد
پس از پیروزی انقلاب اسلامی عربستان همواره در تلاش بوده تا با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای به مقابله با انقلاب اسلامی ایران بپردازد؛ اسناد افشاء شده اخیر و همسویی این کشور با رژیم صهیونیستی ـ در مسائل منطقه، و مخصوصاً در مورد ایران و مذاکرات هسته‌ای ـ نشان از آن دارد که این رژیم به شدت سعی دارد نقش جمهوری اسلامی را در منطقه کمرنگ کند. مضافاً آن‌که اسناد ویکی لیکس نشان می‌دهد در طول سال‌های گذشته رژیم عربستان همواره نقشی تخریبی در مسائل منطقه داشته، و اقدامات بسیاری برای برهم زدن ساختار سیاسی منطقه به نفع ریاض صورت داده است. برای مردم ایران کاملاً آشکار است که رژیم آل سعود همواره در صدد بحران‌سازی در مقابل ایران بوده است، چنانچه در طول جنگ تحمیلی، عربستان سعودی دهها میلیارد دلار در اختیار صدام بعثی قرار داد. به همین دلیل انتشار این اسناد شرایط دشواری را برای رژیم آل سعود در رابطه با ایران به وجود آورده است.
نکته‌ای که در خصوص اسناد ویکی لیکسِ مرتبط با سیاست سعودی در قبال ایران، حائز اهمیت است، سطوح مختلف بررسی، برنامه‌ریزی، اقدام و مداخله است. به عبارت دیگر، براساس آنچه تا کنون از اسناد ویکی لیکس در رسانه‌ها منتشر شده، عربستان در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در مقام تقابل با ایران بوده است. وقتی یک تقابل از چنین سطوح متعددی تشکیل می‌شود، می‌توان به عمق و شدت آن پی برد. اگرچه ایران بنا به دلایل مختلف، در عرصه رسانه‌ای باید بر «رقابتی» بودن تعاملاتش با عربستان تأکید کند، اما واقعیت این است که سطوح مداخله‌گری و ایفای نقش ریاض در تقابل با ایران، به خوبی نشان می‌دهد که این روابط ستیزه‌جویانه است و از نگاه سعودی، ایران یک رقیب نیست بلکه یک دشمن مهم است که باید کنترل و تضعیف شود. البته این نگاه محدود به دوران افراط‌گرایی ملک سلمان و فرزند و لیعهدش نبوده بلکه بسیار ریشه‌دارتر است.
